بررسي تاثير برنامه آموزشي كاهش سو مصرف مواد در رانندگان اتوبوس هاي بين شهري مبتني بر تيوري رفتار برنامه ريزي شده

Effect of Educational Program to Decrease Substance Abuse among Suburban Bus Drivers Based on Theory of Planned Behavior

مقدمه و هدف: رانندگي تحت تاثير مواد مخدر يك آسيب اجتماعي محسوب مي شود كه اثرات زيان آوري بر جامعه وارد مي سازد. هدف اين مطالعه تعيين تاثير برنامه آموزش پيشگيري از سو مصرف مواد در بين رانندگان اتوبوس ها با بهره گيري از تيوري رفتار برنامه ريزي شده مي باشد. روش كار: در اين مطالعه نيمه تجربي 80 نفر از رانندگان اتوبوس هاي بين شهري همدان در دو گروه تصادفي مداخله و كنترل تقسيم شدند و طراحي برنامه مداخله بعد از ارزشيابي تشخيصي بعمل آمد. برنامه آموزشي در 3 جلسه و با تاكيد بر مهارتهاي مقاومت در برابر سو مصرف مواد انجام گرفت. تاثير مداخله آموزشي بر روي رفتار پس از 2 ماه از آخرين جلسه آموزشي بدست آمد. از نرم افزار آماري SPSS-16 و آزمون هاي آماري مناسب براي تجزيه و تحليل داده ها استفاده گرديد. نتايج: پس از مداخله آموزشي مقدار ميانگين سازه هاي تيوري رفتار برنامه ريزي شده: نگرش (000/0 P=، 53/9 t=)، هنجارهاي انتزاعي (000/0 P=، 59/9 t=)، كنترل رفتاري درك شده (000/0 P=، 14/4- t=) در گروه مداخله بطور معناداري افزايش يافته بود اما اين تغييرات در گروه كنترل معنادار نبود. همچنين قصد رفتاري امتناع از سو مصرف مواد و رفتار فعلي سو مصرف مواد مخدر در گروه مداخله در مقايسه با گروه كنترل كاهش معناداري داشت (P < 0.05). قصد رفتاري و رفتار فعلي سو مصرف مواد مخدر در گروه مداخله به ترتيب از 15 و 12 نفر قبل از مداخله آموزشي به 3 و صفر نفر بعد از اتمام برنامه آموزشي رسيد. نتيجه نهايي: استفاده از تيوري رفتار برنامه ريزي شده به همراه استراتژي هاي آموزش مهارت هاي مقاومت در برابر سو مصرف مواد، تاثير قابل توجهي در ايمن سازي رواني و خودداري از سو مصرف مواد در رانندگان دارد.

Introduction & Objective: Driving under the influence of drugs is considered a social pathology that has adverse effects on a society. This study aimed to investigate the effect of substance abuse educational program among the bus drivers on the basis of the theory of planned be-havior. Materials & Methods: This quasi-experimental study was conducted on 80 suburban bus drivers working at Hamadan transportation terminal. The bus drivers were randomly divided in two equal groups (intervention and control). Intervention program design was implemented after diagnostic evaluation. The effect of educational intervention on behavior was assessed two months after the last training session. SPSS -16 was employed for data analysis. Results: After the educational intervention, the average rates of the constructs of the theory of planned behavior in the intervention group significantly increased but these changes were not significant in the control group: attitude (t=9.53, P=0.000), subjective Norms (t=9.59, P=0.000), perceived behavioral control (t=-4.14, P =0.000). Also, behavioral intention to substance abuse avoidance and current behavior for substance abuse significantly decreased in the intervention group as compared to the control group (P < 0.05). Behavioral intention and current behavior in the intervention group subsided from 15 and 12 people before the educational intervention to 3 and 0 people at the end of the educational program, respec-tively. Conclusion: The results showed that using the theory of planned behavior along with the train-ing skills strategies to resist drug abuse has a significant impact to create a psychiatric immu-nization and substance refusal in drivers. (Sci J Hamadan Univ Med Sci 2015; 21 (4):330-340)