تعيين اهداف تغيير رفتار و روان انسان در سخنان امام علي(ع): پژوهشي با روش تحليل محتوا

A Content Analysis of the Imam Aliʹʹs Sayings in terms of the Change Objectives in the Humanʹʹs Behavior and Psyche

هدف پژوهش حاضر بررسي اهداف تغيير در نظريات روان‌شناسي و مقايسه اين اهداف با ديدگاه امام علي(ع) در نهج‌البلاغه و تفاوت‌ها و تشابه‌هاي آنهاست. به اين منظور روش تحقيق تحليل محتواي كيفي و كمّي به كار گرفته شد كه محصول آن، طبقات شانزده‌گانه از اهداف تغيير مورد نظر امام؛ شامل: ذكر و يادآوري، حل تعارض، تعاون و همدلي اجتماعي، غايت‌نگري، خودكنترلي، آمادگي براي تغيير، تعادل، عقل، صبر، فضايل اخلاقي، اصالت، مسيوليت‌پذيري، واقع‌بيني، يكپارچگي شخصيت، انتخاب آزادانه و خشيت است كه در تركيب با طبقات شش‌گانه روان‌درماني؛ شامل: كاهش تنش، سازگاري با محيط، خودشكوفايي، علاقه اجتماعي، تنظيم روابط بين اعضا و منطقي بودن، نظام طبقه‌بندي تحليل محتواي 22گانه‌اي را به عنوان ابزار پژوهش شكل داد. اطلاعات كمّي‌سازي‌شده توسط دو ارزياب با استفاده از نرم افزار SPSS و محاسبه درصد فراواني‌ها و ضريب همبستگي بين طبقات محاسبه گرديد. نتايج نشان داد كه اهداف تغيير مورد نظر امام ضمن دربرگيري اهداف روان‌شناسي تجربي، اهداف جديدي چون ذكر و انتخاب آزادانه را معرفي مي‌كند؛ به همراه تفاوت در اولويت‌بندي‌ها و تعريف مفاهيم كه اين امر برگرفته از تفاوت ديدگاه امام با روان‌شناسي تجربي در تجميع بُعد مادي و غير مادي وجود انسان مي‌باشد.

The aim of this study is to investigate the change objectives from Nahjul Balaghehʹs view in comparison with the change objectives from psychologyʹs view. Thus, the classification system of content analysis of 22 classes as the tool of this study was created by combining 16 classes of change objectives from Nahjul Balagheh with 6 classes of change objectives from psychology via qualitative and quantitative content analysis methodology. The change priorities in the Imam Aliʹs sayings and psychology were identified through the information quantified by two analyzers with the help of quantitative content analysis and calculating the frequencies and the correlation coefficient between the classes. The change priorities show that the most important common objectives between them are self-actualization, environmental consistency, and tension decrease. Based on the Imam Aliʹs sayings, the most important change objectives are reason, teleological thinking, and self-actualization. Also the statistical assessments show that there is a meaningful relationship among some classes of change objectives such as cooperation, teleological thinking, and humility. In addition, there is an overlap between some psychological concepts and the Imam Aliʹs sayings.