منابع رطوبت و ترابرد ماهانه آن روي ايران و برهمكنش آن بامونسون هندوستان و پُرارتفاع جنب‌حاره‌‌

Moisture sources and transport over Iran and its interaction with Indian monsoon and subtropical high

در اين پژوهش منابع رطوبت و چگونگي ترابرد رطوبت روي ايران وعوامل موثر بر آنها در ماه‌هاي گوناگون دريك دوره 30 ساله (1981-2010) بررسي شده است. به اين منظور از داده‌‌‌هاي ميانگين ماهانه CFSR با تفكيك افقي 5/0 درجه براي محاسبه و تحليل كميت هاي ارتفاع ژيوپتانسيلي، باد، دما، فشار سطح دريا، آب بارش شو، مولفه هاي چرخشي و واگراي بردار شار رطوبت و تابع‌هاي جريان و پتانسيل بردار شار رطوبت استفاده شده است. نتايج نشان مي دهد كه در ماه‌هاي دسامبر تا آوريل در لايه زيرين به علت وجود سامانه كم ارتفاع روي شرق درياي مديترانه، خمش چرخندي بردار شار رطوبت و در نتيجه ترابري رطوبت از روي درياي مديترانه به شمال غرب ايران وجود دارد. همچنين در همين دوره به علت استقرار واچرخند جنب‌حاره‌‌ روي شبه جزيره عربستان، درياي عمان و درياي عرب خمش واچرخندي بردار شار رطوبت از روي غرب اقيانوس هند و درياي سرخ به شرق عربستان ديده مي‌شود و شكل‌گيري سامانه‌‌‌هاي ديناميكي در شرق مديترانه و تركيب آنها با چرخند شمال شرق افريقا موجب ترابرد رطوبت از اين ناحيه به نواحي غرب و جنوب غرب ايران مي شود. در اواخر ماه مه به علت حركت شمال سوي واچرخند جنب حاره و استقرار آن روي نواحي مركزي و جنوب ايران، مولفه چرخشي بردار شار رطوبت در غرب اقيانوس هند تحت‌تاثير گردش كلي اقيانوس داراي خمش واچرخندي مي شود و سبب ترابري رطوبت از درياهاي عرب و عمان به شبه‌قاره هند و جنوب شرق ايران مي‌‌شود. همچنين باتوجه به مولفه واگراي بردار شار رطوبت در ماه‌هاي دسامبر تا آوريل، گردش مستقيم هوا و همخوان با آن خمش بردار شار رطوبت در صفحه نصف‌النهاري (E70- 45) بين درياي عمان و جنوب اقيانوس هند و در ماه‌هاي ژوين-اوت هم‌زمان با تقويت مونسون تابستاني شبه‌قاره هند، گردش چرخندي هوا و به همراه آن، خمش چرخندي بردار شار رطوبت در صفحه قايم بين شبه‌قاره هند و شرق ايران (بين عرض هاي N35- 25) مشاهده مي‌‌شود.