تغييرات ديد جوّي و عوامل موثر بر آن در ايستگاه ژيوفيزيك تهران طي دوره 10 ساله (2011-2001)

Atmospheric visibility and its affecting factors for the Geophysics Station, Tehran, for years 2001-2011

در اين تحقيق، داده‌هاي ديد جوّي و عوامل موثر بر آن از قبيل مه، بارش،غبار (Haze) و توفان‌‌‌هاي گرد و خاك در ايستگاه سينوپتيك ژيوفيزيك براي دوره سال‌هاي 2001-2011 بررسي شده است. داده‌‌‌هاي آلودگي هوا مورد استفاده مربوط به شركت كنترل كيفيت هواي شهرداري تهران استفاده شده است. طي دوره 10 ساله، ميانگين سالانه ديد جوّي مقدار 7/8 كيلومتر و ميانگين‌هاي فصلي آن براي فصل‌هاي بهار، تابستان، پاييز و زمستان به‌ترتيب مقادير 2/9 ، 7/9 ، 1/9 و 7/6 كيلومتر برآورد شد. كمترين ديد افقي طي سال در ماه دسامبر (7/5 كيلومتر) و بيشترين آن در ماه اوت (9/9 كيلومتر) رخ مي‌دهد. به‌طوركلي پديده‌هاي مه، بارش، غبار و توفان‌هاي گرد و خاك باعث كاهش ديد جوّي مي‌شوند. بسامد رخداد ديد جوّي كمتر از 3 كيلومتر در فصل سرد بيش از ساير فصل‌ها است و مهم‌ترين عامل آن پديده غبار است. در فصل سرد، مقادير ميانگين ماهانه ديد جوّي، با در نظر گرفتن رطوبت‌هاي نسبي كمتر از 60 درصد، 1 تا 2 كيلومتر افزايش مي‌يابند. ميانگين سالانه هواويزهاي PM10 طي دوره 3 ساله 2007-2009 مقدار ?g/m3 9/68 برآورد شد و بيشينه فصلي هواويزها در ماه‌هاي ژوييه و دسامبر رخ داده است. به‌طوركلي همبستگي منفي بين مقادير روزانه ديد جوّي و غلظت ذرات معلق PM10 برقرار است و قوي‌ترين اين همبستگي‌ها در فصل‌هاي بهار و تابستان رخ مي‌دهد. اغلب پديده‌هاي ديد جوّي كمتر از 3 كيلومتر در شرايط غلظت‌هاي زياد هواويزهاي PM10 و يا سرعت‌هاي كم باد، پايداري هوا، كاهش عمق اختلاط و در برخي موارد نيز در سرعت‌هاي بسيار بالاي باد ناشي از توفان‌هاي گرد و خاك رخ مي‌دهند. بررسي تغييرات ساعتي ديد جوّي طي روز نشان داد كه در ايستگاه ژيوفيزيك اغلب بهترين ديد جوّي در ساعت‌هاي اوليه صبح رخ مي‌دهد و به‌تدريج تا بعدازظهر، ديد جوّي كاهش مي‌يابد. بررسي جهت وزش باد نشان داد كه با شروع صبح به‌تدريج وزش باد جنوبي دشت به كوه (آناباتيك) آغاز مي‌شود و آلاينده‌ها از مناطق جنوب شهر به شمال شهر انتقال و به‌تدريج ديد جوّي كاهش مي‌يابد.