تحليل عدم به كارگيري منطقي مولفه هاي دفاع غيرعامل در فروپاشي شهر دهدشت در دوران صفويه و قاجار

An Analysis of the Lack of Logic Application for the Passive Defense Components in the Disintegration of Dehdasht City at Safavid and Qajar Ages

مقوله دفاع غيرعامل در تاريخ معماري ايران، به عنوان يكي از تدابير مهم حاكمان و بانيان در روند شكل?گيري و گسترش شهرها به شمار مي?رفته است. اين نوع دفاع به?منظور به حداقل رساندن آسيب به نيروهاي خودي در مقابل هجوم دشمن لحاظ مي?شد و معمولاً بدون دخالت نيروي انساني صورت مي?گرفت. تحقيق حاضر تلاش دارد به اين پرسش پاسخ دهد كه، با توجّه به آگاهي بانيان شهر دهدشت از ضرورت ايجاد امنيّت سياسي و اقتصادي براي شهر دهدشت، به چه دليل يا دلايلي متغيّرهاي دفاع غيرعامل مورد توجّه قرار نگرفته است؟ در پاسخ به اين پرسش اين فرض مطرح است كه، به دليل عدم استفاده مناسب و صحيح از دو اصل جدايي و پراكندگي، شهر در شش مقطع زماني دچار آسيب جدّي شده است. اين پژوهش با بهره?گيري از رويكرد توصيفي و تحليل تاريخي، كوشيده است نقش مولّفه?هاي موثّر اين سامانه دفاعي را در فرايند شكل?گيري، گسترش و فروپاشي شهر دهدشت در دوران صفويّه و قاجار مورد ارزيابي قرار دهد. روش گردآوري اطلاعات بر اساس پژوهش?هاي كتابخانه?اي و مطالعات ميداني انجام پذيرفته است. نتايج نشان ?مي?دهد كه شهر دهدشت از دوره صفويّه تا عصر قاجار از روش?هاي دفاع غيرعامل(پدافند غيرعامل)، استفاده نادرستي داشته است و اين امر موجب شده تا شهر دهدشت در طول چهارصد سال، در شش برهه زماني، مورد هجوم و غارت فراگير قرار گيرد. اين مهم در اندك زماني منجر به نابودي شهر و جابه?جايي يكي از كانون?هايي قدرت سياسي و اقتصادي به شهرهاي جنوبي?تر نظير شهر بهبهان شد. بي?ترديد، اين رويداد نقش مهمي در خارج ساختن دهدشت از رديف شهرهاي پوياي اقتصادي و مسيرهاي تجاري داشته است.

The issue of passive defense has been considered as one of the important measures adopted by rulers and founders in the trend of formation and expansion of cities in the history of Iranian architecture. This type of defense was intended to minimize the damage on local forces against the enemy attack and was usually performed without the intervention of human forces. The present research tries to respond to this question that with regard to the awareness of the founders of Dehdasht city in respect of the necessity of political and economic security for Dehdasht, for what reasons, the passive defense variables have not been noticed? In response to this question, this assumption is put forth that due to lack of proper use of the two principles of separation and scatterings, the city has undergone serious damages in six time sections. Using the descriptive and historical analytical approaches, this research has tried to evaluate the role of components effective of this defensive system in the process of formation, expansion and disintegration of Dehdasht city in Safavid and Qajar ages. The data collection method has been made based on library researches and field studies. The results show that Dehdasht city, since Safavid up to Qajar ages has had a incorrect use of passive defense. This has put Dehdasht city exposed to intrusion and plundering during four hundred years in six time sections. This important issue in a short period of time has led to the destruction of the city and shift of one of the political and economic power centers to the southern cities such as Behbahan. There is no doubt that this incident has had an important role in exiting Dehdasht city from the row of economic dynamic cities and commercial routes.