نقش دولت در سازمان فضاي شهر (مطالعه موردي منطقه 22 تهران)

• The Role of Government in Spatial Organization of the City: The 22nd District of Tehran Revisited

نظريه‌هاي دولت در ايران از زواياي مختلف به تسلط دولت بر منابع و ساختار سلطه‌گر آن اشاره دارد اين امر به دخالت و يا نقش بسيار موثر دولت در همه جنبه‌هاي جامعه، اقتصاد، سياست و فرهنگ ايفا منتهي گرديده است.در اين رهگذر تهران به عنوان مركز سياسي و پايتختي با فوق تمركزجمعيتي و اقتصادي همواره جايگاه ويژه‌اي در همه شيون كشور داشته است. سازمان فضايي تهران مانند همه شهرها تابعي از روابط متعامل سه گروه از بازيگران اصلي يعني دولت، برنامه‌ريزان و مردم است. اين مقاله با هدف تجزيه و تحليل سرشت دولت در ايران، مروري بر ساخت برنامه‌ريزي منطقه مورد مطالعه و نگرش شهروندان ساكن به چرايي عدم توازن فضايي در اين منطقه و به نوعي نظريه‌اي در توضيح عدم انتظام سازمان فضايي پايتخت پرداخته است. در بحث ماهيت دولت با توجه به نظريه نيوپاتريمونال به بحث از چرايي و چگونگي مداخله دولت در سازمان فضايي كلانشهر با تاكيد بر وضعيت منطقه 22 تهران پرداخته شده. چنانكه اشاره شد به منظور دست‌يابي به اهداف پژوهش و پاسخ به مسايل تحقيق، علاوه بر بررسي ابعاد نظري رويكردهاي نيوپاتريمونال، با استفاده از اطلاعات و داده‌هاي مربوط به مناسبات ميان قدرت، دولت و شهروندان با الهام از مدل نظري فوق، تلاش شده تا با تبيين وضعيت يكي از مناطق تهران چگونگي عدم انتظام فضايي و يا برهم خوردن نظم هايي متعارف در مدل‌هاي برنامه‌ريزي مورد بررسي قرار گيرد. بر اساس نظريه نيوپاتريمونياليسم نحوه توزيع رانت زمين و وضعيت مداخلات دولت در اعطاي زمين‌هاي با ارزش‌افزوده بالا به افراد ويا گروه هاي خاص ازمهمترين عوامل ايجاد نابساماني‌ها و يا تداوم بدسازمان‌يافتگي‌هاي فضايي در اين منطقه محسوب مي‌شود.

In peripheral countries as Iran, the government with its domineering structure and dominance over resources has an extremely effective role on all aspects of the society, economy, politics, and culture. This has affected the spatial organization of the cities. This paper aims to analyze the nature of the government according to Neo-Patrimonial theory as a way to understand and describe the why and how of its intervention in the spatial organization of the city. Sultanism and Neo-Patrimonial theory studies the patron and client relationship through grant on the one side and loyalty at the other. This paper maps the changes in the gifts granted by the patron from agricultural to urban lands. The high value added of the urban lands is a privilege granted by the patron (government) to the clients, where the client answers by a free and unchallenged political legitimacy, thus the whole system of social organization continues to live and rejuvenate itself. Then we would focus on the nature of the relationship between the State and its people.