مباني معرفت شناسي از ديدگاه سنايي در حديقه

The Fundamentals of Epistemology in Sanayi’s View

جريان تاريخ و حوادث آن بر اساس فكر و انديشه انسان تحقّق و تحوّل مي پذيرد و تمام هنر و فضيلت آدمي به انديشه اوست. در قرآن بارها به كسب علم و معرفت توصيه شده است و علاوه بر تاكيد بر تفكّر و تعقّل، به دانش‌اندوزي نيز تاكيد شده است؛ واژه علم و مشتقّات آن حدود 750 بار تكرار شده است و خداوند به برتري مقام مومنين و صاحبان علم اشاره كرده است. سنايي غزنويي نيز كه از عالمان عصر خويش است به ارزش و اهميّت علم و شناخت آن بارها اشاره كرده است، از نظر او معرفت، جان آفرينش است و به انسان ارزش مي‌بخشد و از طرفي مهم ترين امتياز آدمي نسبت به حيوانات را در معرفت‌اندوزي مي داند. مباني معرفتي حديقه در چهار مبحث: خدا، انسان، جهان و آخرت خلاصه مي شود، كه از آن ميان انسان شناسي و خداشناسي او بسيار با اهميّت است. سنايي شناخت انسان را مقدّمه خداشناسي و در بحث دنيا و آخرت، شناخت دنيا را مقدّمه شناخت آخرت مي‌داند و به نظريه نظامِ احسن اعتقاد دارد. در اين پژوهش، مباني معرفتي سنايي در مثنوي حديقه بر اساس تقسيم بندي غزّالي مورد بررسي قرار گرفته است تا گامي كوچك در بحث معرفت شناسي باشد.

The course of history and historical events change and develop on the basis of man’s thoughts and ideas. A man’s art is revealed in his ideas. The Koran has frequently emphasized the attainment of knowledge. The word science and its derivatives have 750 occurrences in the Koran. God has referred to the elevated status of scientists. Sanayi, a scientist of his time, has frequently referred to the value and importance of knowledge and science. In his view, attainment of knowledge is what distinguishes man from animals. The epistemological fundamentals of Hadiqeh are the four issues of God, man, the universe, and the afterlife. In Sanayi’s opinion, knowing man is an introduction to knowing God, and knowing the world is the way to know the afterlife. This article studies the epistemological fundamentals of Hadiqeh, based on Ghazali’s classification.