مطالعه هورمون‌هاي استروييدي جنسي پلاسماي خون ماهيان مولد ماده خواجو ‌(Schizothorax pelzami) طي فصول سال

Study of plasma sex steroid hormones in female snow trout (Schizothorax pelzami) within a year

زمينه مطالعه :ماهي خواجو ‌(Schizothorax pelzami)‌ يكي از گونه‌هاي مهم بومي با ارزش اقتصادي در شمال‌شرق ايران مي‌باشد. هدف:‌ ‌در مطالعه حاضر چرخه توليد مثل، زمان و محدوده دماي تخم‌ريزي در ماهي خواجو مورد بررسي قرار گرفت. روش كار:‌ ‌243 قطعه ماهي خـواجـوي صيـد شـده ابتـدا مـورد زيسـت‌سنجـي قـرار گـرفتنـد و سپس مراحل توسعه تخمداني و سنجش مقدار هورمون‌هاي استروييدي جنسي (تستوسترون، 17 بتا استراديول، پروژسترون و 17 آلفا هيدروكسي پروژسترون) پلاسما در طي دوازده ماه نمونه‌برداري مورد بررسي قرار گرفت. نتايج: حداكثر مقدار معني‌دار (05/0)p < ‌ شاخص گنادي %( 3/10) و قطر تخمك ( mm6/1605) در فروردين ماه مشاهده گرديد. نتايج نشان داد كه غلظت هورمون‌هاي جنسي تستوسترون و 17 بتا استراديول در طي مرحله كورتيكال آلويولي (شهريور ماه) به طور معني‌داري (05/0)p < شروع به افزايش نمودند و در انتهاي مرحله زرده سازي يعني در بهمن ماه با متوسط دماي آب Co13 به حداكثر مقدار (به ترتيب‌ ng/mL 99/6 و 4/143) معني‌‌دار (05/0)p < ‌ رسيدند. غلظت هورمون‌ پروژسترون در مرحله آخر زرده‌سازي شروع به افزايش نمود و در اسفند ماه به حداكثر مقدار ng/mL(49/3) معني‌دار (05/0)p < ‌ خود رسيد. غلظت هورمون‌ 17 آلفا هيدروكسي پروژسترون با يك مرحله تاخيري نسبت به هورمون پروژسترون در فروردين ماه به طور معني‌داري (05/0)p < ‌ افزايش يافت. نتيجه‌گيري نهايي:‌ ‌نتايج حاصل از اين تحقيق نشان داد كه ماهي خواجو داراي الگوي يكبار تخم‌ريزي در سال مي‌باشد و هورمون‌هاي استروييدي جنسي تستوسترون و 17 بتا استراديول در زرده‌سازي و پروژسترون و 17 آلفا هيدروكسي پروژسترون در بلوغ نهايي تخمك نقش دارند. بهترين زمان تخمريزي در طي ماه‌هاي اسفند تا فروردين در طيف دمايي‌oC3/17-7/15 بود.

BACKGROUND: Snow trout (Schizothorax pelzami) is an economically important species endemic in the north east of Iran. OBJECTIVES: The purpose of the present study was to investigate the reproduction cycle, time and temperature range of spawning. METHODS: The biometry of 243 fishes was measured and the ovarian development stages and plasma sex steroid hormones (testosterone, 17b- estradiol, progesterone and 17a-OH-progesterone) were measured during 12-months sampling. RESULTS: The (p < 0.05) maximum significant gonadosomatic index (10.3 %) and ova diameter (1605.6 mm) were observed during April. The results showed that the concentration of sex hormones testosterone and 17b- estradiol began to increase significantly (p < 0.05) during cortical alveoli stage (in September) and reached the maximum level (6.99 and 143.4 ng/mL, respectively) in February with the mean water temperature 13 oC at the end of vitelogenesis stage. The progesterone concentration began to increase at the end of vitellogenesis stage and reached (p < 0.05) maximum significant level (3.49 ng/mL) in March. The concentration of 17a-OH-progesterone increased significantly (p < 0.05) with a lag phase compared to progesterone in February. CONCLUSIONS: The results of present study showed that snow trout had a single-spawning strategy and sex steroid hormones testosterone and 17b- estradiol involved in the vitellogenesis stage and progesterone and 17a-OH-progesterone involved in the final ova maturation. The best spawning time was within March to April with temperature range 15.7-17.3 oC.