شكل‌گيري و شكل‌دهي شهر در دو پارادايم مدرنيسم و پست‌مدرنيسم

Spontaneous and purposeful shaping of cities in the Modern and Postmodern paradigms

از ابتداي پيدايش شهر تاكنون مي‌توان سه نوع مدل را از نظر نوع و ميزان مداخله در شكل آن‌ها شناسايي كرد: 1. شهر «شكل گرفته‌شده»، 2. شهر «شكل‌داده‌شده» و 3. شهري كه شكل آن تركيبي از «شكل‌گيري» و «شكل‌دهي» است. بديهي است تعداد اين سه نوع مدل به‌هيچ‌وجه متناسب نيست و از زماني به زمان ديگر، نظامي به نظام ديگر و منطقه‌اي به منطقه ديگر متفاوت بوده است. تاكنون همواره اين سوال به طور جدي در بين فلاسفه، انديشمندان و متخصصان حرفه طراحي شهري مطرح بوده كه به راستي ميزان معقول و منطقي مداخله در شكل شهر چقدر است؟ تا آنجا كه شاهد به وجود آمدن دو قطب كاملاً متضاد (از عدم مداخله كامل- پيش و پس از دوران مدرنيسم تا مداخله كامل- در دوران مدرنيسم) نيز در اين زمينه بوده‌ايم. بديهي است هر يك از اين مدل‌ها بر پايه پارادايم و جهان‌بيني خاص خود قرار گرفته‌اند. بر اين اساس، دو پارادايم مدرنيسم و پست‌مدرنيسم در ارتباط با مفهوم (شكل) شهر در يك چارچوب فلسفي/معرفت‌شناسي جدال مدرنيته در اين نوشتار تحليل شده است. سپس، با تجزيه و تحليل سه شهر برازيليا (نمونه شكل‌دهي)، يزد (نمونه شكل‌گيري) و اصفهان دوره صفوي (نمونه تلفيق دو مفهوم) ويژگي‌هاي هر مدل معرفي و مقايسه شده است و در پايان با توجه به شرايط كنوني شهر معاصر، نتيجه‌گيري مي‌شود كه شكل مطلوب مداخله در شهر معاصر بايد بر اساس تلفيق دو پارادايم بالا، به صورت تعاملي بين دو حالت متضاد گفته‌شده، رفت و برگشت كند كه حاصل، تركيبي خواهد شد از«شكل‌گيري» و «شكل‌دهي» يا كنترل و كنترل‌نشدن و بالاخره طراحي مستقيم و غيرمستقيم شهر.

Since the emergence of cities, three types of city models may be identified in terms of type and level of intervention in their form : 1) the City ”shaping", 2) the City ”shaped” and 3) the city where its form is a combination of ”shaping” and ”shaped". Obviously, the quantity (numbers) of the three model types are by no means the same, i.e. varies greatly from time to time, system to system, as well as region to region. From the time when urban design was officially recognized as an academic field and a profession, up to now, in the middle of the last century, this question has always been seriously addressed by philosophers, intellectuals and urban design professionals regarding what level of intervention in the city form is truly logical and reasonable. We have been witnessing the creation of two entirely opposite poles [no intervention at all (pre and post-modern) to full intervention (in the modern era)]. No doubt, each of these models has been based on a specific paradigm and worldview. Here in this paper, the two modern and post-modern paradigms associated with the concept of the city form are analyzed in a philosophical / epistemological framework of modernity debate; followed by an analysis of the three cities including Brasilia (purposeful shaping), Yazd (spontaneous shaping) and of the Safavid’s Isfahan (a combination of the two concepts), and a comparison of the features of each introduced model. Finally, considering the current conditions of the contemporary city, it is concluded that the desirable form of intervention in the contemporary city should shuttle back and forth on the basis of an integration between the two above paradigms, as an interaction between the two above opposite positions such that the result would be a combination of”shaped” and”shaping”, or control and lack of it, and ultimately, direct or indirect design of the city.