راهكاري براي تحقق «حماسۀ اقتصادي»:

A Procedure for Realizing “Economic Epic:” A “Moral” Reinterpretation of Smith’s “Economic” Ideas based on “Islamic-Iranian Pattern of Development”

چكیده نظریۀ اقتصادی كلاسیك بیشتر تمایل داشت ادم اسمیت را اقتصاددانی بداند كه نیم‌نگاهی به فلسفۀ اخلاق داشت، نه یك فیلسوف اخلاق جدی با دغدغه‌های سترگ اخلاقی. به همین دلیل، ثروت ملل ادم اسمیت غالباً اثری كاملاً جدا از اثر اخلاقی‌ او ـ‎نظریه‌ای دربارۀ عواطف اخلاقی‎ـ دانسته شد و بیش از آن قدر دید. این در حالی است كه اسمیت اقتصاد و اخلاق را مكمل هم و این دو اثر را مرتبط به هم می‌دانست. او پیش از آنكه دربارۀ اقتصاد بنویسد، دربارۀ فلسفۀ اخلاق نوشت و بیش از آنكه اقتصاددان باشد، فیلسوف اخلاق بود. اسمیت، كه غالباً پدرخواندۀ «سرمایه‌داری» دانسته ‎می‌شود، ضمن ارائۀ اصول كلی آن، بسیاری از آفاتش را پیش‌بینی كرد. از میان آفاتی كه وی برای «سرمایه‌داری» برشمرد، می‌توان به «دست‌مزدهای حداقلی»، «بهره‌كشی از نیروی كار در مستعمره‌ها»، «ازخودبیگانگیِ ناشی از تقسیم كار»، «ازبین‎رفتنِ مهارت‌های فرد» و «كاهش استعدادهای انسانی كارگران» اشاره كرد. او كوشید با ارائۀ تمهیداتی اخلاقی مانند تأكید بر «همدلی»، «عدالت در افزایش سطح دستمزدِ كارگران» و «برخورداری از فرصت برابر برای رقابت در اقتصاد»، از پیدایش آن آفات جلوگیری كند؛ اما خوانش یك‌سویۀ نظریۀ اقتصادی كلاسیك از پازل هنجاری اسمیت و بی‌توجهی به تمهیدات اخلاقی او در ثروت ملل و نظریه‌ای دربارۀ عواطف اخلاقی، باعث شد بسیاری از پیش‌بینی‌های اسمیت دربارۀ آفات «سرمایه‌داری» به‎وقوع ‎پیوندند. این مقاله بر آن است با تكیه بر اندیشه‌های اخلاقی ادم اسمیت و بر اساس «الگوی اسلامی ـ ‌ایرانی پیشرفت»، خوانشی جدید از «سرمایه‌داری» ارائه كند كه بتوان از آن به‌عنوان راهكاری برای تحقق «حماسۀ اقتصادی» و پیشبرد «تولید ملی» استفاده كرد.

Classical economic theory tends to recognize Smith as an economist who took a glance to moral philosophy; not a serious moral philosopher with great moral concerns. That is why, The Wealth of Nations was regarded as an independent work from his moral work -The Theory of Moral Sentiments- and became more popular. However, Smith considered economics and ethics complementary. It must be made beyond question that, for Smith, The Theory of Moral Sentiments and The Wealth of Nations are complementary and not exclusive. He wrote on moral philosophy first and he was more a moral philosopher than an economist. Smith, who is usually regarded as the patron saint of “capitalism” predicted many of its negative consequences such as “wages below the level needed for maintenance,” “exploitation of workers in the colonies,” “alienation in consequence of the division of labor,” “destruction of one’s skills,” and “reduction of workers’ human talents.” He tried to prevent these negative consequences by focusing on some moral issues like “sympathy,” “justice in increasing the level of workers’ wages,” and “equal opportunity for competition in economy.” However, the unilateral interpretation of classical economic theory of Smith’s normative puzzle and neglecting his moral concerns in The Wealth of Nations and The theory of Moral Sentiments made many of his predictions about the negative consequences of “capitalism” come true. Based on Adam Smith’s moral ideas and “Islamic-Iranian Pattern of Development,” this paper tries to put forward a new interpretation of “capitalism” that could be used as a strategy for realizing “Economic Epic” and promoting “National Production.”