زيبايي‌شناسي در جهان‌بيني ديني و فلسفي و علمي

Aestheticism in Religious, Philosophical, and Scientific Worldviews

چكیده جهان‌بینی نوعی برداشت و نحوۀ تفكر انسان نسبت به جهان است. نحوۀ نگرش به جهان به سه نوع دینی، فلسفی و علمی دسته‎بندی شده است كه نسبت به هم ترتّب زمانی دارند. در هستی‎شناسی دینی، نخستین خلقت نور الهی است. دین سرآغاز همۀ علوم است. با تمسك فلسفه و علم به دین، معرفت و حیات بشری به سمت تكامل و توسعه سیر می‌كند. در جهان‎بینی دینی‎، زیبایی از سرچشمۀ جمال مطلق نشئت می‌گیرد و ذات حق، جمیل علی‎الاطلاق است؛ ظلّ جمیل، جمیل است و محال است كه جمیل نباشد. زیبایی در جهان‎بینی فلسفی، از دیدگاه افلاطون در خط منقسم هستی‎شناسی نخست در عالم مُثُل تعیّن پیدا می‌كند و در عالم ریاضی كمّ و كیف به خود می‌گیرد و در عالم محسوسات به تعیّن عینی می‌رسد. در جهان‎بینی علمی و تجربی، طبیعت و جهان خلقت دارای انتظام فضایی و زیبایی است. جهان هستی كارگاه صنع الهی است و زیباترین مخلوقات بین همۀ موجودات در خلقت انسان، پدیدار گشته است. در تعامل دین و فلسفه، حكما و فلاسفۀ اسلامی مكتب فلسفی‎شان را از سرچشمۀ زلال دین كسب كرده‎اند. در تعامل دین و علم، زببایی‎شناسی تجربی تحت شمول احكام الهی قرار‎می‌گیرد و در تعامل علم و فلسفه، زیبایی‎شناسی علمی و تجربی، مصداقی و زیبایی‎شناسی فلسفی، كلّی و دربرگیرندۀ مصادیق متعدد است. زیبایی حقیقی از دین و نظام ارزشی نشئت می‌گیرد و در فلسفه و علم جریان پیدا می‌كند و پس از ظهور زیبایی، زیبایی دینی و فلسفی و علمی در تعامل هم قرارمی‌گیرند و همۀ زیبایی‌ها در دین به وحدت می‌رسند.

The overall perspective from which one sees and interprets the world is called the worldview. This perception of the world can be divided into three categories of religion, philosophy, and science that come in the order mentioned. In religious ontology, the first creation is the divine light. Religion is the origin of all sciences. The moment philosophy and science resort to religion, knowledge and human understanding of life move towards evolution and development. In religious worldview, beauty originates from absolute beauty; the nature of the absolute is aesthetic and cannot be any other way. According to Plato, in the line of ontology, aestheticism in philosophical worldview is first formed in the world of ideas, it is then entered in the world of mathematics through its quality and quantity, and it can be seen in the world of senses. In scientific and empirical worldview, nature and the world have a spatial and aesthetic space. The world is Godʹs workshop of divine creation and the most beautiful among the creatures are human beings. In the interaction of religion with philosophy, Muslim scholars and philosophers have obtained their school of philosophy from religion. In the interaction between religion and science, empirical aestheticism is registered under Godʹs provisions; and in the interaction between science and philosophy, the scientific and empirical aestheticism is specific while philosophical aestheticism is general and contains various examples. Real beauty originates from religion and value system and continues in philosophy and science; after the appearance of beauty, the beauty of religion, philosophy, and science interact; thus, all beauties become united in religion.