پديد آورندگان :
فيضي اصل، ولي نويسنده عضو هيات علمي مركز تحقيقات ديم مراغه , , پورمحمد، عليرضا نويسنده دانشگاه مراغه ,
چكيده فارسي :
براي بررسي اثرات مقادير و زمان مصرف نيتروژن در نياز نيتروژني، كارآيي استفاده از نيتروژن و خواص كمي و كيفي عملكرد دانه ارقام مختلف گندم ديم، پژوهشي در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي به صورت كرت‌هاي دو بار خرد شده و به مدت سه سال زراعي (88-85) در ايستگاه تحقيقات كشاورزي ديم مراغه به اجرا در آمد. نتايج اين پژوهش نشان داد كه كاربرد نيتروژن باعث افزايش معني‌دار عملكرد دانه، عملكرد بيولوژيك و كاه، شاخص برداشت، درجه باردهي، تعداد سنبله در واحد سطح، ارتفاع بوته، طول سنبله، تعداد پنجه‌هاي بارور، تعداد دانه در سنبله، وزن بوته، وزن تر ريشه، حجم ريشه، تعداد ريشه‌هاي طوقه‌اي شد. بيشترين كارآيي استفاده از نيتروژن از 30 كيلوگرم در هكتار بدست آمد و با افزايش مقادير نيتروژن، كارآيي استفاده از نيتروژن به طور معني داري افزايش يافت. متوسط نياز نيتروژني گندم ديم براي دستيابي به 90 درصد حداكثر عملكرد دانه 50 كيلوگرم نيتروژن در هكتار از منبع اوره (100 كيلوگرم اوره در هكتار) با لحاظ محدوديت اقليمي مانند سرماي اوايل بهار و يا تنش خشكي تعيين شد. با استفاده از روش GGE باي پلات زمان مصرف نيتروژن براي ارقام آذر 2 و هما به صورت تقسيطي (دوسوم نيتروژن در پاييز و يك سوم در بهار) و براي رقم سرداري تماماً در پاييز همزمان با كاشت به صورت جايگذاري به دست آمد. همچنين نتايج نشان داد كه كاربرد مقادير مختلف نيتروژن توانست غلظت پروتيين دانه گندم ديم را به صورت خطي و معني‌دار افزايش دهد. در دامنه سطوح نيتروژن مصرفي(صفر تا 120 كيلوگرم نيتروژن در هكتار) با افزايش هر كيلوگرم نيتروژن در هكتار غلظت پروتيين دانه به ميزان 025/0 درصد افزايش يافت. بيشترين و كمترين درصد پروتيين دانه به ترتيب 6/11 و 4/10 درصد از ارقام رصد (كلاس A) و سرداري (كلاس B) بدست آمد. در مجموع استنباط شد كه مقادير و زمان‌هاي مختلف مصرف نيتروژن توانست ويژگي هاي مورفولوژيك ريشه، اجزاي عملكرد، عملكرد و كارآيي استفاده از نيتروژن را در ژنوتيپ‌هاي مختلف گندم ديم تغيير دهد و در افزايش ويژگي هاي كمي و كيفي دانه موثر واقع شود.
چكيده لاتين :
In order to study the effects of nitrogen rates and application time on nitrogen requirement, nitrogen use efficiency (NUE), and dryland wheat genotypes quality and quantity this project was carried out in RCBD split plot of three cropping years (2006-2009) in Maragheh Dryland Agricultural Research Institute (DARI). The results showed that nitrogen application rates significantly increased grain, biological and straw yields, harvest index (H.I), degree of productivity (DP), number of spikes per unit area, plant height, head length, number of fertile tillers, number of seeds per head, plant weight, root fresh weight, root volume, and number of nodal roots. The highest nitrogen use efficiency was obtained for 30 kg N/ha and with increasing of nitrogen rates nitrogen use efficiency significantly increased in a linear manner. Dryland wheat mean nitrogen requirement, in order to achieve 90% grain yield was determined 50 kg of nitrogen per ha (100 kg urea per ha), considering climate constraints such as cold early spring and drought stress. Using GGE Biplot analysis method the suitable nitrogen application times for Azar 2 and Homa cultivars were obtained in split forms (2/3 of nitrogen in autumn and 1/3 in spring) and for Sardari cultivar it was obtained in full application form by placement method in autumn, coincident with planting time. Also the results showed that application of nitrogen rates significantly increased the wheat grain protein concentration in a linear manner. Whithin nitrogen treatment ranges (0 to 120 kg N ha), grain protein concentration increased 0.025 percent for 1 Kg increment in application of the nitrogen per ha. The highest and lowest grain protein concentrations were obtained 11.6% and 10.4 % from Rasad (class A) and Sardari 101 (class B) cultivars, respectively. Finally, it was concluded that the nitrogen application rates and times could cahnge root characteristics, yield components, grain yield and nitrogen use efficiency in dryland wheat genotypes and they were effective on improving seed qualitative and quantitative characteristics.
