ارزيابي قابليت دستورالعمل طبقه بندي شايستگي مرتع براي چراي گوسفند در مراتع كوهستاني هندوان آذربايجان غربي

Assessing rangeland suitability guidelines for sheep grazing in the mountainous rangelands of Hendovan, West Azarbaijan

روش هاي متفاوتي به منظور تعيين شايستگي مراتع از جنبه هاي مختلف ارايه شده است. روش عامل محدود كننده فايو، رايج ترين روش مي باشد. تعيين شايستگي مرتع با اين روش به جهت تعدد عوامل و اينكه در برخي از موارد نياز به عمليات آزمايشگاهي دارد، زمان بر بوده و امكان قابليت كاربرد آن توسط تمامي كارشناسان وجود ندارد. از اينرو ضرورت داشت دستورالعملي بدين منظور پيشنهاد گردد كه ضمن علمي بودن، ساده و كم هزينه باشد. بر اساس دستورالعمل پيشنهادي، شايستگي مرتع براي چراي دام، از تلفيق سه معيار پوشش گياهي (20 امتياز)، آب (15 امتياز) و فرسايش خاك (15 امتياز) حاصل مي شود. به منظور ارزيابي قابليت دستورالعمل طبقه بندي شايستگي مرتع براي چراي گوسفند، پژوهش حاضر در مراتع كوهستاني هندوان انجام و نتايج حاصل از تعيين شايستگي تيپ هاي گياهي بر مبناي دستورالعمل پيشنهادي با نتايج حاصل از عامل محدودكننده روش فايو توسط آزمون غير پارامتري ويلكاكسون مورد مقايسه قرار گرفت. نتايج نشان داد كه در هر دو روش، توليد علوفه محدوديت بيشتري براي شايستگي ايجاد كرده و حساسيت خاك به فرسايش در درجه دوم اهميت قرار دارد. ضمن اينكه تفاوت معني داري بين دو روش از نظر طبقات شايستگي نهايي وجود ندارد. بنابراين دستورالعمل پيشنهادي، قادر به شناسايي و تفكيك مناطق مستعد و غير مستعد از نظر چراي دام مي باشد و كارايي آن در مقايسه با روش فايو با توجه به صرفه جويي در هزينه و سادگي، قابل توجه است. اين دستورالعمل كارشناسان را قادر خواهد ساخت كه در هنگام تهيه طرح هاي مرتعداري با روشي ساده و كاربردي در عرصه به تناسب استفاده از مراتع جهت چراي دام پي ببرند.

Various methods have been proposed for determining rangeland suitability from different aspects. Although FAO’s method is the most widespread approach for determining rangeland suitability, it is very time consuming, not convenient and field and laboratory data hungry. Accordingly, it was necessary to devise a scientific, simple and cost-effective guideline for range mangers to assess rangeland suitability. The new proposed guideline for assessing range suitability from animal grazing aspect consists of three criteria of vegetation (20 points), water (15points), and soil (15points). This study aimed to evaluate this guideline in Hendovan mountainous region. The non-parametric Wilcoxon Test was used to compare the results obtained from this guideline with the findings gained by the FAO’s method. According to the results, forage production and the sensitivity of soil to erosion was identified as the most limiting factor for the grazing suitability in the both models. Moreover, there was not any significant difference between the two methods regarding the levels of suitability. Therefore, it can be concluded that the proposed guideline is an appropriate method for recognizing and dividing the suitable and unsuitable areas for animal grazing. Furthermore, the cost-effectiveness, time saving, simplicity and efficiency of the proposed model are remarkable in comparison with FAO’s method. This guideline will assist range experts in making "rangeland management plans" to achieve a sound grazing management.