بررسي اثر نوع دام چراكننده بر پوشش گياهي و خاك با استفاده از روش تجزيه و تحليل چند متغيره

Investigating the Effect of Grazing Animal Type on Vegetation and Soil using Multivariate Analysis Method

با توجه به تاثير نوع دام چراكننده بر تغييرات پوشش گياهي و خاك و اهميت و لزوم شناخت روابط بين اين عوامل بوم-شناختي در اداره صحيح اكوسيستم هاي مرتعي، اين تحقيق به بررسي تغييرات تركيب گياهي و خصوصيات فيزيكي و شيميايي خاك تحت دو رژيم چرايي دام اهلي (گوسفند و بز) و وحشي (آهو) در مراتع دشتي كالمند- بهادران استان يزد پرداخته است. بنابراين پس از تعيين مناطق رويشي، نمونه برداري از پوشش گياهي و خاك در هر يك از اين مناطق به روش تصادفي سيستماتيك، با استفاده از 10 ترانسكت 100 متري به طور تصادفي و قرار دادن 3 پلات 2 متر مربعي بر روي هر ترانسكت به صورت سيستماتيك صورت گرفت. تجزيه و تحليل داده ها به وسيله نرم افزار CANOCO4 انجام شد. نتايج آناليز RDA نشان داد كه دو تيمار يعني دام اهلي و حيات وحش محور اول را تحت تاثير قرار دادند. گونه هايي از قبيل Colchicum kotschyi،Stachys inflata ، Iris songarica، Lolium rigidum، Boissiera squarrosa، Noae mucronata و Astragalus sp. همچنين درصد سنگ و سنگريزه در منطقه چرايي حيات وحش افزايش يافتند. در مقابل گونه هايي مانند Echinops sp.، Scorzonera sp.،Launea acantodes، Zygophyllum eurypterum، Stipa barbata وPeganum harmala و درصد خاك و لاشبرگ در منطقه دام اهلي حضور بيشتري يافته اند. گونه غالب Artemisia sieberi و گونه هاي Lactuca sp. و Cousinia sp. تحت تاثير چراي دام اهلي و حيات وحش قرار نگرفت. از بين عوامل خاكي بافت و رطوبت و تا حدودي كربن آلي كمتر نسبت به نوع چرا در دو منطقه واكنش نشان داده اند، در حالي كه EC، pH، درصد آهك و وزن مخصوص ظاهري در منطقه تحت چراي دام اهلي مقادير بيشتري را به خود اختصاص دادند. با توجه به تغييرات به-وجود آمده در خاك و پوشش گياهي منطقه، چراي حيات وحش با اثرات مثبتي همراه بوده است كه مديريت اعمال شده در اين بخش مي تواند در بهبود شرايط در منطقه چراي دام اهلي مد نظر قرار گيرد.

Vegetation and soil characteristics are highly affected by herbivores and exploring these relationships is essential for rangeland management. This study aimed to compare the plant composition and physico-chemical soil properties under livestock (sheep and goat) and wildlife (deer) grazing regimes in Kalmand-Bahadoran plain rangelands of Yazd province. A random-systematic method was used to collect the data from 10 randomly established transects with 100 meters lengths and 3 plots of 2 m2 were placed on each transect. CANOCO4 software was used to analyze the collected data. According to the results, livestock and wildlife grazing were identified as the most responsible factors, describing the sites places along the first axis of Redundancy analysis (RDA) plot. The frequency of some species such as Colchicum kotschyi, Stachys inflata, Iris songarica, Lolium rigidum, Boissiera squarrosa, Noaeae mucronata, Astragalus sp. and also stone percentage increased in the sites grazed by wildlifes. On the other hand, the frequency of Echinops sp., Scorzonera sp., Launaea acantodes, Zygophyllum eurypterum, Stipa barbata, Peganum harmala, litter and bare soil percentage raised in the sites grazed by livestock. livestock and wildlife grazing did not have any significant effects on the frequency of Artemisia sieberi as a dominant species, Lactuca sp. and Cousinia sp. Soil texture, soil moisture and soil organic carbon content did not varied significantly in the two studied areas but some soil characteristics such as EC, pH, TNV and soil bulk density were higher in the sites grazed by livestock than the other site. Wildlife grazing resulted to some positive changes in soil characteristics and vegetation composition, therefore it can be concluded that similar management practices experienced in sites grazed by wildlife can enhance the range condition of other sites.