اثر تغييرات كاربري اراضي بر هيدرولوژي حوضه آبريز آجي‌چاي و ورودي آن به درياچه اروميه

Impact of Land Use Changes on Hydrology of Ajichai Basin and its Input into Urmia Lake

درياچه اروميه بزرگ‌ترين درياچه داخل كشور است كه در سال‏هاي اخير تراز سطح آب آن به ميزان چشمگيري كاهش يافته است. تغيير اقليم، خشك‌سالي‏هاي مستمر، توسعه سطح زير كشت، تغيير كاربري اراضي، و احداث سدها از دلايل اين مشكل شناخته شده است. ولي كمتر مستندات و ادله علمي ارايه كرده‌اند. تحقيق حاضر با اين نگاه به اين مهم مي‌پردازد و در اين زمينه اثر تغييرات كاربري اراضي را بر ورودي رودخانه آجي‏چاي به درياچه بررسي مي‌كند. بدين منظور از مدل‏ مفهومي SWAT همراه اطلاعات زميني ايستگاه‏هاي باران‌سنجي، دماسنجي، آب‌سنجي، و ماهواره‏اي استفاده شد. براي بررسي اثر تغييرات كاربري اراضي، نقشه‏هاي تهيه‌شده با تصاوير Landsat سال‏هاي 1976، 1989، 2002، و 2008 به ‌عنوان ورودي به مدل SWAT معرفي و با اطلاعات ورودي يكسان مدل‏ در محدوده سال كاربري واسنجي شد. مدل براي سال‏هاي 1976 تا 2008 به صورت ماهيانه اجرا شد. نتايج خروجي مدل با چهار نقشه كاربري اراضي حاكي از كاهش قابل توجه حجم آب خروجي از حوضه به ميزان 51 درصد و افزايش تبخير و تعرق واقعي به ميزان 13 درصد طي اين سال‏ها بود. به طور كلي نتايج اين تحقيق نشان داد تغيير كاربري اراضي در سه دهه گذشته بر كاهش تراز آب درياچه اروميه نقشي مهم داشته است.

Urmia Lake is the largest in the country. It, during recent years, has faced a dramatic reduction in its water level. Many such reasoning as climate change, continuous droughts, development of cultivation, and such other land use changes as construction of dams have been mentioned, but the provided reasoning have been less well documented than by scientific evidences. This study is an attempt to investigate the land use problem, from a more scientific point of view. In this regard, the effects of land use changes in Ajichai River Basin on Urmia Lake were investigated. To evaluate the impacts of land use changes, Landsat images for the years 1976, 1989, 2002 and 2008 were fed as input into SWAT model, and under the same input data, models were calibrated within their year of application. All the four models were run monthly for years from 1976 to 2008. Output results of the four models indicated a significant 51% output water volume reduction, vs. an increase of actual evapotranspiration rate by 13% during these years for the basin. In General, results obtained from this paper indicated that land use change has had an effective role on the reduction of the water level of the lake within the past three decades.