ژئوشيمي و خاستگاه زمين‌ساختي سنگ‌هاي آتشفشاني ترسيري شمال خوسف (شرق ايران)

Geochemistry and Tectonic setting of Tertiary volcanic rocks in north of Khusf (East of Iran)

منطقه مورد مطالعه در شمال خوسف در استان خراسان جنوبی و در مرز پهنه زمين‌درز سيستان با بلوك لوت واقع شده است. در اين محدوده گدازه‌های متعلق به ترسير شامل: آندزيت، كوارتز‌آندزيت، داسيت و ريوليت رخنمون دارد. بافت غالب در بيشتر نمونه‌های مطالعه شده پورفيری و گلومروپورفيری است. كانی‌های اصلی تشكيل دهنده سنگ‌های آندزيتی شامل: پلاژيوكلاز، آمفيبول و پيروكسن است كه در بعضی نمونه‌ها در خميره ميكروليتی قرار گرفته‌اند. در كوارتز‌آندزيت و داسيت‌های منطقه نيز پلاژيوكلاز، بيوتيت، آمفيبول و كوارتز به صورت فنوكريست وجود دارد. ريوليت‌ها از كوارتز، آلكالی‌فلدسپار و پلاژيوكلاز تشكيل شده‌اند. وجود بافت غربالی، منطقه‌بندی، حاشيه رشد مجدد و ماكل‌های تركيبی و ناقص در فنوكريست‌های پلاژيوكلاز، خوردگی خليجی و گردشدگی در بلورهای كوارتز و حاشيه واكنشی در آمفيبول‌ها نشان‌دهنده عدم تعادل حين انجماد ماگما است. سنگ‌های مورد بررسی از نظر ژئوشيميايی، كالك‌آلكالن پتاسيم متوسط تا بالا هستند كه دارای غنی‌شدگی در LILE و آنومالی منفی Nb، Ta و Ti بوده و نشان‌دهنده ماگمای مرتبط با فرورانش و متعلق به حاشيه فعال قاره‌ای است. در نمودار عناصر نادر خاكی بهنجار شده با كندريت، غنی‌شدگی گروه LREE نسبت به HREE مشاهده می‌شود كه نشان می‌دهد ماگمای مادر اين سنگ‌ها از ذوب بخشی گوشته غنی‌شده به وسيله سيالات مرتبط با رسوبات فرورونده منشأ گرفته است.

The study area is located in the northern part of Khusf in Southern Khorasan province which borders the Sistan suture zone and the Lut block. Tertiary volcanic lavas outcropped in this area contain andesite, quartz andesite, dacite and rhyolite. These rocks are dominated by porphyric and glomeroporphyric textures. The essential minerals in andesitic rocks are plagioclase, amphibole and pyroxene set in microlitic groundmass in some samples. Rock forming minerals in quartz andesite and dacite include of plagioclase, biotite, amphibole and quartz phenocrysts. Rhyolites are composed of quartz, alkali feldspar and plagioclase. The presence of sieve texture, zoning, regrowthing rim, synthetic twinning in plagioclase crystals, rounded and embayed quartz and reaction rim in amphibole crystals refers to non-equilibrium condition during magma crystallization. Geochemically, the studied rocks are calc-alkaline and medium to high-K that are characterized by enrichment in LILE, the negative anomaly of Nb, Ta, Ti which indicate magma relation to subduction zone and active continental margin. Chondrite- normalized pattern shows LREE enrichment relative to HREE suggestsing the parental magma could have generated from partial melting of metasomatized mantle by fluid related to subducted sediments.