نظريه‌باري مشاهدات1 در بوتة نقد

The Theory-Ladenness of Observations; A Critical Examination

دیدگاهی كه می‌گوید مشاهدات فاعل شناسا، وابسته به شبكة بینشی معرفتی وی، انعطاف‌پذیر بوده و از آموزش‌ها، تربیت‌ها و انتظارات او متأثر است دیرزمانی است كه جایگاه ویژه‌ای را در مباحث فلسفة علم به خود اختصاص داده است. در برابر این دیدگاه، اعتقاد به وجود لایه‌ای نفوذ‌ناپذیر از مشاهدات مطرح است كه از صلبیت و خلوص برخوردار بوده، ساختار تربیتی و معرفتی مشاهده‌گر تأثیری در آن ندارد. در این مقاله تلاش خواهیم كرد تا بر اساس نظریات دو تن از فلاسفة علم معاصر، چرچلند و فودور، كه به‌ترتیب از شاخص‌ترین مدافعان دیدگاه‌های مذكورند، نظریه‌باری مشاهدات را مورد ارزیابی قرار دهیم و درنهایت، دیدگاهی آشتی‌جویانه مبتنی بر ادراك تشكیكی ـ لایه‌ای ارائه كنیم؛ دیدگاهی كه ضمن قبول صلبیت در مرتبة حس، به ادراكی فربه‌پذیر و انعطافی پس از حس و پیوستة با آن قائل است و نیازی نمی‌بیند كه اختلاف در گزارشات و قضاوت‌های مشاهدتی را با انعطاف‌پذیری حواس فاعل شناسا توجیه كند.

The view that oneʹs observations are depended on his/her epistemological network and are flexible due to trainings and expectations, is a long-lasting view which has a special place in the philosophy of science. The opposite view says that there is an impenetrable layer in observation which is resistant to influence of any educational and epistemological structure. In this paper, we first present these views according to Churchland and Fodor, the main figures in the camps respectively. Second, more importantly, we will defend a more moderate view which is based on a graded account of observation. The latter view accepts rigidity in the level of sensation while acknowledges that observation is flexible in higher levels. According to this view there is no need to appeal to flexibility of sensations to explain why there are discrepancies in observational reports and judgments.