«بيهوده‌كاري» در آيينه‌ي ضرب‌المثل‌هاي فارسي و عربي

«اللاطايليه» في مرآه الامثال العربيه و الفارسيه

«مَثَل» مقوله‌اي زباني- ادبي به‌شمار مي آيد كه از جايگاهي والا در فرهنگ ايراني و عربي برخوردار است. مثل‌نگاران ايراني و عرب سعي وافر داشته اند كه امثال را گردآوري و ثبت و ضبط نمايند. شيوه ي مثل-پژوهي و تدوين ضرب‌المثل ها بيشتر مبتني بر شيوه‌ي «دسته‌بندي الفبايي» بوده است و هيچ‌گونه رابطه و پيوند منطقي و معنايي ميان امثال به‌چشم نمي‌خورد. نگارنده بر اين باور است كه دسته‌بندي امثال براساس «حوزه‌هاي معنايي» مي تواند از يك‌سو مثل‌پژوهان و پژوهندگان را در مطالعات مردم‌شناسانه و كشف عناصر فرهنگي و تمدني ملت‌ها كمك نمايد و از سوي ديگر، دستيابي به مثل‌هاي مربوط به حوزه‌هاي مختلف را امكان‌پذير مي نمايد. در اين پژوهش، تلاش شده است ضرب‌المثل هاي دلالت‌كننده بر «بيهوده‌كاري» در فارسي و عربي بررسي گردد. ابتدا تعاريف گوناگوني از «مثل» از منظر مثل‌پژوهان ايراني و عرب ارايه شده است؛ آنگاه مجموعه امثال حوزه‌ي مذكور به‌شكل تطبيقي بررسي شده‌اند. اين مقاله مي تواند در حوزه هاي مثل‌شناسي و مثل‌نگاري و تطبيق امثال فارسي و عربي با تاكيد بر اهميت «طبقه‌بندي معنايي» امثال نه «دسته‌بندي الفبايي» آنها كاربرد داشته باشد. نگارنده رفتارهاي بيهوده، نسنجيده، غير منطقي، متهورانه و عاري از هرگونه دورانديشي، سنجيدگي و ظرافت را به‌عنوان يك آسيب اجتماعي و فرهنگي تلقي كرده و سعي نموده است تا ابعاد گوناگون بيهوده كاري را در امثال فارسي و عربي تجزيه و تحليل نمايد.

"Proverb" is considered as a literary-lingual topic that has outstanding status in Iranian and Arabic culture.Iranian and Arab proverb writers have tried to collect and record proverbs. The method of proverb research andcompilation is mainly based on "alphabetical classification" and there seems to be no logical and semantic relationship between proverbs. The authorbelieves that classification of proverbs based on "semantic fields" can help,on the one hand,proverb researchers in anthropological studies and discovery of cultural and civilizational elements; and on the other hand, it will enable them to access related proverbs in different fields. In this study, an attempt is made to examine proverbs related to the concept of "absurdity"in Persian and Arabic. At first, different definitions of "proverb" from the Iranian and Arabresearchersʹ perspective have been presented. Then, a collection of these proverbs has been examined comparatively. This article can be applicable in domains of proverb studies and compilation as well as comparing Persian and Arabic sayings with special emphasis on “semantic classification” rather than “alphabetical classification”. The author regards vain, uncouth, illogical and bold behaviors which are of little or no far-sightedness, out of measure and lacking wittiness as a social and cultural damage and has tried to examine the various aspects of absurdity in Persian and Arabic proverbs.