آينه؛ جنگ‌ابزاري ناشناخته در آوردگاه

Mirror, an Unknown Weapon in the Battlefield

در میان ابزارهای نبرد، كه از روزگاران دیرین در آثار پارسی بر جای مانده است، آینه از جمله ابزاری است كه پژوهشگران كم‌تر بدان توجه كرده‌‌اند و در فرهنگ‌‌ها نیز اطلاع چندان كاملی دربارۀ آن نیامده است. در این پژوهش سعی كرده‌‌ایم تعاریف، كاربرد، و سابقۀ استفاده از آینه را، با توجه به مآخذ متعدد، بیان كنیم و در پایان نشان دهیم كه بی‌‌توجهی به این كاربرد از آینه چگونه برخی از شارحان متون را دچار اشتباه كرده است. پس از بررسی متون، مشخص شد كه تقریباً، از سدۀ چهارم تا سیزدهم هجری، آینه در آوردگاه ابزاری بوده كه بر پیشانی فیل و اسب بسته می‌‌شده برای بازتاباندن نور در دیدگان هماورد. علاوه بر آن، یكی از انواع طبل‌‌ها و زنگ‌‌های جنگی بوده كه بر پشت فیل گذاشته یا از گردن آن آویخته می‌‌شد. گاه نیز نوعی زره بر تن جنگ‌جویان بود؛ هم برای محافظت بیش‌تر و هم برای بازتاباندن نور در دیدگان مبارز.

Of the weapons that have remained in Persian literary texts since a long time ago, mirror is a tool neglected by researchers. There is also no thorough information on it in dictionaries and encyclopedias. In this study, attempt has been made to discuss the definitions, functions, and history of using mirror in various sources. It is shown at the end of the article that neglecting this function of the mirror has led interpreters of texts to the wrong direction. After studying the texts, it was found that mirror was a tool in the battlefield between the 10th and 19th centuries, and was fastened on the forehead of the elephant and horse to reflect the light on the eyes of the enemies. In addition, it was a type of drums and war bells that were put on the back of an elephant or hung from its neck. It was sometimes a type of armor on the body of fighters for further protection and reflection of light in the eyes of the enemies.