بررسي نشانه ـ معناشناسي آيات مربوط به قيامت و معاد از سورۀ قيامت بر پايۀ مطالعات نشانه‌شناختي گريماس

The Study of Sign-Semantics of the Verses Qīyāmat and Ma’ādin Surah Qīyāmat; Basedon Greimas Semiotic Studies

در این مقاله، به تحلیل و بررسی آیات قیامت و معاد از سورۀ «قیامت» بر اساس مطالعات نشانه‌‌شناختی گریماس پرداخته ‌‌شده ‌‌است. هدف نگارندگان مقاله ‌‌تفسیر آیات قرآن نیست، بلكه در این جستار سعی بر آن است تا لایه‌های متعدد متن، شامل ساختار زیربنایی گفتمان، ‌‌نظام گفتمان روایی و نیز پدیدارشناسی زیبایی‌شناختی آن، در تحلیل آیاتی از سورۀ قیامت معرفی شود؛ ‌‌تأثیر نشانه‌شناسی در نظام معنایی قرآن بررسی شود؛ و نیز نظم و ترتیب خاص میان مجموعۀ معانی آیات نشان داده شود. روش پژوهش توصیفی ـ تحلیلی است، بدین صورت كه داده‌‌های متنی موجود تحلیل می‌‌‌شوند و مبانی نظری با نتایج محك زده می‌‌شوند، یعنی از مبانی نظری برای تحلیل داده‌‌های موجود استفاده می‌‌شود. گفتنی است كه داده‌‌های این پژوهش از میان آیاتی چند از سورۀ قیامت با تفسیر آن‌‌ها انتخاب شده‌‌اند. نتایج پژوهش نشان می‌‌دهد كه بررسی نشانه ـ معناشناسی آیات قیامت و معاد با مطالعات نشانه‌‌شناختی گریماس، به‌‌ویژه با مربع نشانه‌‌شناختی او همگرایی دارد و نیز می‌‌توان مراتب نفس را، كه در آیات سورۀ قیامت به آن‌‌ها اشاره شده است، با نظام گفتمانی روایی گریماس تطبیق داد و نیز زیبایی‌شناختی آیات قیامت و معاد را با توجه به پدیدارشناسی زیبایی‌شناختی توصیف كرد.

  The current paper has tried to analyze the sign-semantics of the verses Qīyāmat and Ma’ād in Surah Qīyāmat, according to Semiotic Studies of Greimas. The aim was not to interpret the Quranic verses but to introduce different levels of the text including deep structure of discourse, narrative discourse and phenomenological aesthetics. The researchers have studied the semantic system of Quran in the light of semiotics. The research was designed in a descriptive-analytic manner. The textual data, consisted of some of the verses of Surah Qīyāmat, were analyzed by the theoretical principles. The results showed that the analysis of sign-semantics of the verses Qīyāmat and Ma’ād and Semiotic Studies of Greimas, especially the concept of semiotic square, were in congruence. It has also became apparent that Greimas theory on narrative discourse is applicable on the stages of the spiritual evolution (nafs) and the aesthetics of the verses Qīyāmat and Ma’ād could be described by phenomenological aesthetics.