تحليل سياست‎هاي سواد رسانه‎اي در سه نهاد فرهنگي و ارتباطي ايران

Analysis of Media Literacy in Three Iranian Communication and Cultural Organizations

با پیشرفت و توسعۀ رسانه‎ها، جهان به مرحلۀ جدیدی گام نهاد كه در آن، رسانه‌ها ضمن گام‎برداشتن در مسیر تكامل و تنوع، به یكی از اجزای اصلی جوامع بشری تبدیل‎شدند. بر این اساس، بیش از دو دهه است كه صاحب‎نظران ارتباطات به دیدگاه سواد رسانه‎ای روی‎آورده‎اند كه به‎نظرمی‎رسد با گسترش آن، می‎توان از تأثیرات منفی رسانه‎ها تا حدود بسیاری پیشگیری كرد، گسترۀ دسترسی و استفادۀ مخاطبان را به رسانه‎ها افزایش داد و در نهایت، مخاطبان را به تولیدكنندگان پیام‎های ارتباطی تبدیل‎كرد. اگر سواد رسانه‎ای را علم تنظیم‎كنندۀ روابط میان مخاطب و رسانه‎ها بر اساس هنجارهای درونی‎شده بدانیم، نباید از جایگاه آن در سیاست‎های رسانه‎ای كشورها غافل شویم. برای تحلیل این سیاست‎ها مدل‎های گوناگونی ارائه‎شده‎است كه جامع‎ترین آنها مدل EC كمیسیون اروپاست. این مدل چهار مؤلفۀ دسترسی، استفاده، درك انتقادی و تولید ارتباطی را در حوزۀ سواد رسانه‎ای مطرح‎می‎كند. در این پژوهش، بر اساس مدل EC و مؤلفه‎های مطرح در آن و روش پژوهش اسنادی ـ تحلیلی، اسنادِ سه نهاد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت آموزش‎وپرورش و سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران به عنوان سه نهاد فرهنگی و آموزشی مهم و تأثیرگذار كشور مورد بررسی و تحلیل قرارگرفت. نتایج پژوهش نشان‎می‎دهد كه بیشترین میزان توجه در اسناد وزارت آموزش‎وپرورش، از میان مؤلفه‎های سواد رسانه‎ای، تنها معطوف به مؤلفۀ استفاده و درك انتقادی بوده و برای ارتقای مؤلفۀ توانایی ارتباطی، هیچ سیاستی تدوین‎نیافته‎است؛ در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سیاست‎های سواد رسانه‎ای به رسانه‎های دیجیتال محدود بوده و دیگر رسانه‎ها از جمله رسانه‎های چاپی و الكترونیكی مورد توجه قرارنگرفته‎است.

With the development of media, the world entered a new phase in which media not only continued its increasing growth in terms of both technology and variety, but as a whole it turned into one of the central components of human societies. Over the past two decades, many thinkers in the field of communication have focused on media literacy as a key element whose public promotion can prevent many negative effects of media, increase the range of audience access to media, and turn the audience themselves into producers of communicative messages. Defined as a science whose aim is to regulate the relationship between the audience and media based on internalized norms, media literacy is a crucial factor to be considered when formulating a country’s media policy. Several models have been proposed for formulating media policies, among which the model developed by the European Commission is among the most comprehensive ones. The model is comprised of four components of media literacy, including access, use, critical understanding and communicative production. The present study employed the EC model in a documentary and analytical research methodology to examine components of media literacy in three important cultural and educational organizations in Iran: the Ministry of Culture and Islamic Guidance, the Ministry of Education, and the Artistic-Cultural Organization of Tehran Municipality. Results from the analysis of documents from the Ministry of Education revealed that the main focus was on use and on critical understanding, and that no policy was formulated for promoting communicative production. In the Ministry of Culture and Islamic Guidance, policy documents only addressed digital media and there were no policies developed for other type of media, including print and electronic media.