تاريخ ادبيات در تاريخ (مطالعة موردي: منابع تاريخي قرن دهم)

The History of Literature in History: A Case of Historical Sources of the Tenth Century

مسئلة مقاله، جست‌‌وجوی اطلاعات تاریخ ادبیاتی در منابع تاریخی است. نویسندگان كتاب‌‌های تاریخ ادبیات غالباً تذكره‌‌ها را به عنوان منبع اصلی خود قرار می‌‌دهند، حال آنكه كتاب‌‌های تاریخی، به اعتبار موضوع‌‌شان و نیز ارتباط مستقیم نویسندگان‌‌شان با نهاد قدرت باید به عنوان یكی از منابع درنظرگرفته شوند. مقاله نشان می‌‌دهد كه برخی چهره‌‌های ادبی كه در منابع تذكره‌‌ای از قلم افتاده‌‌اند، در منابع تاریخی به عنوان شاعر معرفی شده‌‌اند. نیز اختلاف‌‌نظرهایی میان نویسندگان كتب تاریخی از یك‌‌سو با تذكره‌‌نویسان و از سوی دیگر با مورخان ادبی وجود دارد. هرچند ممكن است در بسیاری موارد حق با مورخان ادبی باشد، نمی‌‌توان منابع تاریخی را یك‌‌سره كنار گذاشت. منابع تاریخی از جهت «مخاطب‌‌شناسی شاعران»، كه موضوعی محوری در نظریة تاریخ ادبیات نوین است، نیز حائز اهمیت هستند. گزارش‌‌ها، قضاوت‌‌ها و اطلاعات این آثار، به عنوان نماینده و بیانگر ذهنیت مورخان نسبت به نهاد شعر، به‌‌ خودی خود قابل بررسی است. مقاله در سه بخش اصلی تنظیم شده‌‌است: شاعران از قلم افتاده، شاعران مضبوط و اختلاف نظر مورخان و نویسندگان تاریخ ادبی دربارة آنها و سرانجام چهره‌‌هایی كه در گفتمان‌‌های مسلط جامعة كلاسیك طبع‌‌آزمایی كرده‌‌اند، اما كسی آنان را به عنوان شاعر نمی‌‌شناسد.

The problem of the present paper is to searchfor literary history-related information in historical sources. The authors of literary history books mostly rely on Tazkirahs (Persian biographical works) as their main sources, whereas it is the history sources that, due to the validity of their subjects and also the direct relationship of their authors with governments, should be considered as one of the main sources. The results of the paper indicated that some literary figureswho have been neglected in the Tazkirahshave been introduced as poets in history sources. Moreover, thereare disagreements between the authors of historical books andwriters of Tazkirahs, on the one hand, and literary historians, on the other hand. Although literary historians may be right in many cases, historical sources cannot be put aside at all. The historical sources are important from the point of view ofaudience of poets, which is a central issue in the theory of modern literary history. The reports, judgments, and information of these works, as representative of the mentality of the historians towards poetry, can be analyzed as such. The present paper is divided into three main parts: neglected poets, main poets and the disagreements between authors of literary history and historiographers about them, and finally those figures that tried their taste in classical dominant discourses, but are not recognized as poets.