تحليل بن‌مايه‌هاي استفهام‌ در ديوان ناصرخسرو

An Analysis of the Motif of Question in Naser Khosrow’s Divan

ابیات سؤالی در دیوان ناصرِخسرو، در مقایسه با دیگر شاعران تعلیمی، بسامد زیادی دارد. ما در این مقاله در پی پاسخگویی به این سؤالات خواهیم بود كه دلیل اتكای شاعر بر استفاده از سؤال در تعلیم چیست؟ و آیا می‌توان این نكته را از ویژگی‌های سبك فردی ناصرِخسرو تلقی كرد؟ در این مقاله كوشش شده است ضمن پاسخگویی به این سؤالات مسئله با رویكردهای متفاوت تحلیل و بررسی شود. این پژوهش به شیوة توصیفی ـ تحلیلی و با رویكرد دیالكتیكی دلایل عمدة شاعر در اتكا به سؤال در روش تعلیم را در موارد زیر جست‌و‌جو كرده است: 1. اثرپذیری از ویژگی‌های سبكی قرآن كریم، 2. اثرپذیری از روش تدریس و آموزش سقراط در تعلیم مخاطب، 3. به‌كارگیری جنبة بلاغی و زیبایی‌شناسانة استفهام در بالابردن غنای هنری شعر، و 4. استفاده از روش تبلیغی اسماعیلیه در مراحل دعوت به این مكتب فكری. در این تحقیق با توجه به آمار مستخرج از دیوان ناصرِخسرو به این جنبه‌های بنیادین پرداخته می‌شود.

The frequency of interrogative verses in Naser Khosrow’s Divan is very high compared to other didactic poets, which can be understood from different point of views. This feature of Naser Khosrow’s style can be analyzed considering different extratextual aspects, the most important ones are: a) the effect of stylistic features of Koran on Naser Khosrow’s style b) the effect of Socratic Method on the educational enrichment of the poetry c) the rhetorical and aesthetical use of interrogative phrases to obtain artistic enrichment of the poetry d) the influence of Ismailite propaganda methods. This study tries to address these essential aspects of Naser Khosrow’s works based on the statistics extracted from his divan.