سير غزل مدحي در ادب فارسي (از سنايي تا حافظ)

Evolution of Eulogistic Ghazal in Persian Literature

شعر غنایی شعری است كه با احساسات و عواطف شخصیِ شاعر در ارتباط است و ممكن است دربرگیرندۀ معانی و اندیشه‌‌های متفاوتی باشد. پیشینیان غزل را، كه ازجمله مصادیق شعر غنایی است، شعری دانسته‌‌اند كه مضمون عاشقانه دارد. با مطالعۀ سیر غزل درمی‌‌یابیم به مرور زمان، مضامینی غیر از مضمون عاشقانه در غزل وارد شده و با توجه به نوع مضمون، صورت‌های متفاوت غزل، ازجمله غزل مدحی، غزل انتقادی، و غزل تعلیمی شكل گرفته است. در این پژوهش، با استفاده از منابع كتاب‌خانه‌‌ای و به روش توصیفی ـ تحلیلی، غزل مدحی و سیر آن در دیوان غزل‌سرایان برجسته (از سنایی تا حافظ) بررسی شده است. اگرچه خاقانی را اولین شاعر غزل مدحی معرفی كرده‌اند، در این پژوهش نتیجه گرفته شده كه سنایی مبدع این گونۀ ادبی است.

Eulogistic ghazal is a kind of poem that is related to poet’s emotions. Sometimes, it can be consisted of different contents. To predecessors, ghazal has just amorous content. By studying evolution of ghazal, we may notice, in the course of time, some other themes–besides amorous theme–have come into the ghazal. So, we can see some new themes in the ghazal such as eulogistic, critical, didactic and so on. In this paper, by using authentic sources in a descriptive and analytical way, eulogistic ghazal and its evolution in the works of some eminent poets–from Sanāʹī to Hafiz- has been studied. Although, Khāqāni–one of the important poets in Persian literature –has been introduced as the first poet of eulogistic ghazal, the conclusion of this research shows Sanāʹī is the originator of eulogistic ghazal.