نقش زنان حرم‌سرا در اصلاحات دورۀ ناصري

The Role of Naser al-Din Shah’s Harem Women in the Reforms of Naseriʹs Era

در مقالۀ پیش رو، برای بررسی نقش زنان حرم‌سرا در اصلاحات دورۀ ناصری، با بهره‌گیری از رویكرد انتخاب عقلانی به مثابۀ یكی از نظریه‎های عمومی جامعه‎شناسی تاریخی، به توصیف استدلال‌های ارائه شده از سوی زنان حرم‎سرا، در مخالفت با سه بازة اصلاحی 1264-1267 (اصلاحات میرزا تقی‌خان امیركبیر)؛ 1275- 1278 (اصلاحات شخص ناصرالدین‌شاه)؛ 1287-1290 (اصلاحات میرزا حسین‌خان سپهسالار) پرداخته‌ایم. این مقاله، با نقد نگاه حاكم در تحلیل‌های تاریخی كه زنان حرم‎سرای شاهی را به ابژه‌هایی جنسی فرو می‌كاهد كه بازیچه‌ای برای پیشبرد منافع درباریان، دیوانیان و روحانیان مخالف اقدامات اصلاحی بودند و بر اندام زنانۀ خود و اغواگری متوسل می‌شدند، با تمركز بر دو تن از زنان حرم‎سرا یعنی مهدعلیا (مادر ناصرالدین‌شاه) و انیس ‌الدوله (همسر ناصرالدین‌شاه)، بر انتخاب عقلانی این كنش‎گران حاضر در عرصۀ اصلاحات تأكید و استدلال‎های آنان برای مخالفت با رویه‌های اصلاحی را بررسی می‌كند و نشان می‎دهد كه نوع استدلال‎های آنها در مخالفت با اصلاحات، تفاوت چندانی با دیگر گروه‌های مخالف رویۀ اصلاحی در دورۀ ناصری ندارد

In the present paper, to analyze the role of Harem women in the reforms of Nasseri’s era, using the rational choice theory as one of the general theories in historical sociology, we described the reasons which these women offered as the cons of the reforms in three reformative period: 1848–1851 (the reforms of Mirza Taqi Khan Amir Kabir); 1859–1862 (the reforms of Nasser al-Din Shah); and 1871–1873 (the reforms of MirzaHossein Khan Sepahsalar). This paper criticized the dominant approach in historical narratives and the analysis that introduce harem women as sexual objects that were simply plaything of the courtiers, governors and clergymen by using their body for seducing. Focusing on two Naser al-Din Shah’s harem women, Mahd-e Olia (1805- 1873) andAnis al-Doleh (1842- 1896), this paper emphasize on the rational choice of this actors and the reasons they are offered to criticize the reforms. This shows that their reasonings are not much different from the other groups who are known as the cons of reforms in Nasseriʹs era.