نخستين زنِ مديحه‎سرا كيست؟

Who is the First Panegyrist Woman in Persian Poetry?

سنتِ دیرپای ستایش‎گری از آغاز ادب فارسی وجود داشت و مدیحه‎سرایی از جنبۀ رفتاری، عملی مردانه تلقی می‎شد و مردانِ شاعر یكه‎تاز میدان مدح بودند. در ادبیات زنان، به‎ندرت زنی شاعر در این حوزه دست به تجربه زده است. نخستین زنِ شاعری كه شعری ستایشی در كارنامۀ خود دارد و برای نخستین‎بار تركیب‎بند سروده، زن بی‎نامی است كه شعرش در كتابی تاریخی ثبت شده است. او دخترِ حسام‎الدّینِ سالار مدیحه‎سرایی است كه در آغازِ سدۀ هفتم قمری تركیب‎بند ستایشی در وصف عزالدین كیكاووس از سلاجقۀ روم سرود و به دربار پادشاه فرستاد و صله دریافت كرد. زنی كه در ادبیات در بی‎نامی خود به فراموشی سپرده شد و در تاریخ سلجوقیان نام و شعرش به یادگار ماند. در این مقاله كوشش بر این است تا با روش نقدِ تاریخ‎نگر، فضای سیاسی ‎ـ ‎اجتماعی آن دوران بررسی شود و با رویكردی ادبی، نخستین شعر ستایشیِ زنانه و شیوۀ سرایش شعر او نقد شود و ضمن معرفی نخستین زنِ شاعر مدیحه‎سرا، شرایط شكل‎گیری اثر، هدف شاعر و تأثیر شعر او بر مخاطب از زاویۀ نگاه ممدوح مورد بررسی قرار گیرد

From the beginning of Persian literature there was an old tradition in Persian poetry to write panegyric poems. Traditionally only men wrote panegyric poems. No evidence can be found to substantiate that female poets wrote panegyric poems. In fact this was done only by male poets. In the history of Persian poetry, Hisam Addin Salar’s daughter was the first panegyrist poetess. Shehad nospecific name. She lived in the twelfth century A.D. and wrote a panegyric poem and dedicated to Seljuk king Ezeddin Keykavous. The king appreciated the poem by sending her a precious prize. No one knows why her name was omitted from the history of Persian literature. But her name and poem is mentioned in a book of history about Seljuk Dynasty. The present article discusses her literary role and elements of her poems.