فراز و فرود حكومت‎مندي در عصر ساسانيان (مطالعۀ موردي: نامۀ تنسر، عهد اردشير)

The Rise and Fall of Government in Sassanid Era: A Case Study of the Letter of Tansar and Ahd-e Ardeshir

چكیده برخی از نظریه‎های فلسفۀ تاریخ سیاسی بر آن‎اند كه تمدن زمانی شكل می‎گیرد كه چالش‎ها و منازعات جمعی پیرامون امر عمومی به صورت غیرخشونت‎آمیز حل و فصل گردد. تشكیل تمدن ارتباط بسیاری با دولت و ساختارهای بروكراتیك دارد. ساختارهای بروكراتیك نیز بر مبنای شاكله‎های فلسفی ـ دینی و اسطوره‎ای، سازه‎های فرهنگی ـ اندیشه‎ای و ساختارها و نهادهای عینی مستقر می‎شود. اگر با این پیش‎فرض سیاست را هنر ممكنات با استفاده از تكنولوژی‎های قدرت فرض بگیریم، این مقاله قصد دارد كه سیاست ایرانشهری عصر ساسانیان را بررسی كند. از این زاویه، با گذر از نظریه‎های خطی و شرق‎شناسانه، ایران را بسان تمدنی باستانی با میراث ارزشمند سیاسی فرض كرده، ابعاد و مختصات نظریۀ حكومت‎مندی ایرانشهری را با تحلیل محتوای افق معنایی، بر اساس دو اندرزنامۀ سیاسی مشهور دورۀ ساسانیان، یعنی عهد اردشیر و نامۀ تنسر تبیین كنیم. پرسش اصلی مقاله این است كه علل اندیشه‎ای به‎اوج‎رسیدن و سقوط‎كردن سلسلۀ ساسانیان چه بوده است؟ نظریۀ حكومت‎مندی ایرانشهری ساسانیان، بر اساس دو متن از دو دورۀ فراز (عهد اردشیر) و فرود (نامۀ تنسر) برخوردار است. این مقاله می‎كوشد این منحنی تحول را مورد واكاوی قراردهد تا مشخص شود چه تكنیك‎هایی از قدرت، ساسانیان را به اوج رساند و چه تكنیك‎هایی از قدرت، آن را به زوال و فروپاشی كشاند.

According to some theories of the philosophy of political history, civilization is formed when collective challenges and disputes about a public issue is resolved in a non-hostile way. Formation of civilization is highly related to government and bureaucratic structures, which themselves are established based on philosophical-religious, mythical, cultural-intellectual and concrete structures. In this way, politics can be regarded as the art of making things possible using power technologies. The present paper aims to study the Iranshari (ʹIranianʹ) politics in Sassanid era. From this point of view, the aspects and dimensions of Iranshahri’s theory of government is explained through the semantic content analysis of two famous books of political advice, namely Ahd-e Ardeshir and Letter of Tansar. In doing so, linear and orientalist theories were put aside and Iran was considered an ancient civilization with valuable political heritage. The primary research question was: What were the intellectual causes of the rise and fall of the Sassanid dynasty? According to Iranshahri’s theory of government, there were two periods of rise (Ahd-e Ardeshir) and fall (Letter of Tansar) in the Sassanid era. The present paper attempts to investigate the curve of evolution in order to identify the political techniques involved in the rise and fall of the Sassanid dynasty.