بازتعريف «خود» و ساخت هويت در ميان زنان پس از طلاق

Post-Divorce Self-Redefining and Identity Building in Women

با وجود تلاش برای مدیریت و كاهش طلاق، امروزه این پدیده در جامعة ایرانی روندی افزایشی به خود گرفته است؛ به‌ طوری‌ كه، شاخص‌‌ها نشان می‌‌دهند روز‌به‌روز بر تعداد خانواده‌‌های طلاق در ایران افزوده می‌شود. در این میان «زندگی پس از طلاق» ـ كه تا چندی پیش چندان مورد توجه نبود ـ به مسئله‌‌ای جدی برای جامعه‌‌شناسان خانواده بدل شده است. از سویی، بر اساس نتایج تحقیقات، طلاق پیامدهای بیشتری را برای زنان به‌ همراه می‌‌آورد. یكی از این پیامدها چالش‌‌های هویتی پس از طلاق است. به این ترتیب، پژوهش حاضر با اتخاذ رویكردی كیفی و تكنیك مصاحبة عمیق نیمه‌‌ساختار‌‌یافته با هجده زن مطلقه به‌ دنبال فهم چالش‌‌های هویتی زنان پس از طلاق و نحوة بازتعریف «خود» و ساخت «هویت» جدید در میان آنان است. «خود» مفهومی كلیدی در تئوریزه‌كردن ماهیت شخص است و به او توانایی تجسم‌بخشیدن به هویت خویش را می‌‌دهد. بر این اساس، نتایج این تحقیق نشان می‌‌دهد كه با رخداد طلاق تغییرات متعددی در فهم و تصور كنش‌گران از «خود» درونی و بیرونی‌‌شان پدید می‌‌آید كه لزوم بازتعریف و خلق هویتی جدید پس از طلاق را برای آن‌ها آشكار می‌كند. همچنین، یافته‌‌های این پژوهش نشان می‌‌دهد كه بیشتر ابعادی كه زنان در آن مبادرت به بازتعریف «خود» می‌‌كنند شامل نقش‌‌های جدید، سبك زندگی جدید، ارتباطات جدید، و امنیت هستی‌‌شناختی و روانی است؛ ابعادی كه هر یك با رخداد طلاق دست‌خوش تغییر و چالش می‌‌شود و ارتباط تنگاتنگی با ساختار هویتی زنان دارد. از سویی، متغیرهای زمینه‌‌ای و مداخله‌‌گری چون سن فعلی، سن در هنگام طلاق، طبقة اجتماعی، وضعیت اشتغال، مدت دورة ازدواج، فرزندداشتن یا نداشتن، و عادت‌‌وارة سنتی یا مدرنِ كنش‌گران در نحوة مواجهة آنان با تغییرات هویتی پس از طلاق و چگونگی بازتعریف «خود» اثرگذار است.

Despites the many efforts for controlling and reducing divorce in Iran, the rates are growing and the number of families who have experienced a divorce is increasingly rising. The ‘post-divorce life’, an matter of trivial interest in the past, has now turned into a serious issue for family sociologists. Research findings suggest that divorce often has more negative consequences for women, one of which is identity challenges. The present study employed a qualitative approach and used semi-structured in-depth interviews with 18 women to investigate women’s post-divorce identity challenges and how they redefined ‘self’ and build ‘identity’ after divorce. “Self” is a key concept in theorizing one’s being and nature, and gives the person the ability to portray her identity. The results showed that, on the event of a divorce, many changes occurred to the image and the understanding that a women had from her inner and outer self. The results also suggested that the main areas in which the women had redefined their identity were new roles, new lifestyles, new relationships, and ontological and psychological safety. Moreover, background variables including present age, age at divorce, social class, occupational status, length of marriage, having or not having children, and a traditional or modern set of habitus influenced how women dealt with post-divorce identity changes and self-redefining.