ساختار و نحوه تشكيل پشته‌هاي تراورتن در منطقه آذرشهر، آذربايجان، شمال باختر ايران

Structure and generation mode of travertine fissure-ridges in Azarshahr area, Azarbaydjan, NW Iran

تراورتن‌هاي نوع شكاف-پشته منطقه وسيعي در آذرشهر و بخش خاوري درياچه اروميه را پوشش مي‌دهند كه بخش‌هايي از آن هم‌اكنون نيز در حال تشكيل مي‌باشند. تشكيل اين نهشته‌ها در اين منطقه از آذربايجان، فعال بودن گسل‌هاي منطقه را نشان مي‌دهد. بررسي‌هاي انجام گرفته مشخص ساخت كه اين پشته‌ها در ابعاد وسيعي با درازاي تا 2 كيلومتر و ارتفاع تا 150 متر در امتداد شكاف‌هاي كششي بيرون آمده و به دو حالت رگه‌اي و لايه‌اي تشكيل شده‌اند. فعاليت آتشفشاني جوان سهند در مجاورت پشته‌هاي تراورتن در تشكيل سيالات محلول كننده نهشته‌هاي كربناته منطقه با سن ژوراسيك و كرتاسه نقش اساسي داشته و آنها را با تركيبات آهن‌دار رنگ آميزي كرده است. ميزان بارندگي در افزايش و يا كاهش آبدهي چشمه‌هاي تراورتن ساز، تاثير داشته و اين تاثيرات با وجود خاكهاي قديمي در بين لايه هاي تراورتن و تغييرات شيب آنها نمود يافته است. كشش‌هاي مداوم در منطقه با شكستگي‌هاي كششي كه لايه‌هاي تراورتن را بريده‌اند، مشخص مي‌گردد. امتداد شكاف‌ها در محدوده پشته‌هاي تراورتن ارتباط معني داري با روند گسل‌هاي امتداد لغز فعال با راستاي شمال باختر-‌ جنوب خاور در منطقه دارند. تراورتن‌هاي رگه‌اي قايم در طرفين شكاف‌ها حاوي فيبرهاي آراگونيت و كلسيت مي‌باشند كه عمود بر ديواره رگه‌ها رشد يافته اند. در اين مطالعه امتداد فيبرها براي اندازه گيري جهت كشش در امتداد شكاف‌ها مورد استفاده قرار گرفتهاست تا آرايش جهت‌هاي كشش محلي در محدوده پشته‌هاي تراورتن مشخص گردد. نتايج ساختاري روشن مي‌سازد كه تراورتن‌هاي شكاف-پشته آذرشهر در حوضه كششي در محل پله‌شدگي گسل‌هاي فعال امتداد لغز شكل گرفته‌اند.

Fissure-ridge type travertines are exposed in extensive area in Azarshahr and eastern part of the Urmia Lake in Azarbaydjan, NW Iran. Some of the ridges are still active in the area indicating active displacement along the faults in this region. Field observations indicated that abundant ridges up to 2 km long and 150 m height are generated in tow vein and layered types along the extension fractures in the area. Quaternary active Sahand volcanic complex close to the travertine ridges had reasonable influence on solution of the Jurassic and Cretaceous carbonates and stained travertine layers. Climate changes, strongly affects the amount of water supply in travertine ridges. This is well identified by inter-bedded paleo-soil bands sub-horizontal to the travertine layers and change of dip in travertine layers. Normal faults and steep extension fractures cut the travertine layers and indicate latter active extension in the area.Trends of fissures in the ridges have structural relation with the NW-SE oriented active faults in the area. Vertical veins in central fissures of the travertine ridges contain horizontally oriented aragonite and calcite fibers. These fibers are measured in the ridges to get the locally developed extension orientation in the travertine ridges. Structural evidence indicates that travertine ridges are generated in pull-apart basin of the active NW-SE oriented dextral strike-slip faults.