بررسي جايگاه تشبيه و تمثيل در انديشه‌هاي تعليمي سعدي

A study on theposituon of Simile and allegory in Saadi’s didactic poems

سعدي شيرازي از بزرگ‌ترين شاعران اندرزگو و حكمت‌سراي ادب فارسي است كه قسمت عمده‌اي از آثار خود را به بيان انديشه‌هاي تعليمي اختصاص داده است. علاوه بر بوستان و گلستان كه از آثار تعليمي سعدي محسوب مي‌شود، وي در بسياري از غزليات و قصايد خود هم به مسايل تعليمي گريز مي‌زند و در اين راه به نحو موثر و كارآمدي از ابزارهاي بلاغي بهره مي‌برد. تشبيه از كارآمدترين ابزارهاي بلاغي‌ است كه وي به مناسبت‌هاي مختلف و به شيوه‌هاي گوناگون با استفاده از آن به ابلاغ پيام اخلاقي خود مي‌پردازد. كاربرد تشبيه در اشعار سعدي با ظرافت‌ها و لطايف بياني بسياري همراه است. سعدي تشبيه را با شگرد‌هاي بياني‌ مختلفي مانند ذكر مشبه‌به پيش از مشبه، استفاده از مشبه‌به‌هاي محسوس و ملموس براي نشان دادن محاسن فضايل و معايب رذايل اخلاقي و نيز رعايت تناسب لفظي بين مشبه و مشبه‌به وارد مرحله تازه‌اي مي‌كند. بسياري از شگردهاي وي در استفاده از تشبيه و تمثيل در نوع خود كم ‌نظير است. در اين پژوهش به منظور آشكار شدن اهميت تشبيه و چگونگي كاربرد اين صنعت ادبي در اشعار سعدي به بررسي انواع تشبيه و جايگاه خاص آن در تعليم پرداخته، لطايف و ظرايف اين تصوير هنري كاويده مي‌شود.

SaadiShirazi is one of the most didacticpoets of Persian language who has assigned significant part of his works to education and morality.BesidesBoostan and Golestanthat areconsidered as his didactic works,Saadi has allotted some of his odes to expression the aphorism and maxim. He uses the rhetoric images to teaching the moral points. Simile is one of these rhetoric images which he has extremely usedit to impart his didactic views. His literary Similes have different kinds and associate with elegances and tender points in his poems. Allegory as a kind of simile is abundant in his works and he uses it in different methods.He changes the place of likened with something is likened to it in his didactic allegories. Anotherfeature of his similes is that he resembles the differentbad and good personalities of man to the sensible things to explain them for audiences.Therefore, withregard to special place of simile in Saadi’sdidactic poems, in this paper we will survey different kinds of simile in his works.