بررسي مولفه‌هاي دموكراسي در كتاب‌هاي تعليمات اجتماعي دوره‌ي ابتدايي

An Investigation into the Components of Democracy in the Social Education Textbooks of the Elementary School

هدف از تحقيق حاضر بررسي ميزان برخورداري كتاب‌هاي تعليمات اجتماعي دوره‌ي ابتدايي از مولفه‌هاي دموكراسي بر اساس ديدگاه‌هاي ديويي، اسكو، شريعتمداري و بشيريه بود. بدين منظور ابتدا با مشخص ساختن ده مولفه براي دموكراسي، به تعريف واحدهاي تحليل (پاراگراف، تصاوير و پرسش‌ها) پرداختيم. در ادامه با شمارش فراواني‌ واحدهاي تحليل مشمول و غير مشمول دموكراسي با استفاده از روش ويليام رُمي، ضريب درگيري فراگيران با متون درسي با استناد به مولفه‌هاي دموكراسي، محاسبه شد. علاوه بر اين از آزمون خي2‌ براي مقايسه فراواني‌ها و نسبت‌ها، تفاوت بين ضرايب درگيري و نيز نحوه‌ي توزيع مولفه‌ها در محتواي كتب درسي تعليمات اجتماعي پايه‌هاي سوم، چهارم و پنجم ابتدايي استفاده گرديد. با توجه به مقايسه و تحليل ضرايب درگيري (ISE) به دست آمده از محتواي كتاب‌هاي‌ مورد بررسي، مي‌توان اظهار داشت كه از لحاظ ميزان برخورداري از مولفه‌هاي دموكراسي، كتاب تعليمات اجتماعي در پايه‌ي سوم، داراي عملكردي بسيار ضعيف (24/0=ISE)، كتاب پايه‌ي چهارم، در حد مطلوب (16/1=ISE) و كتاب پنجم ابتدايي داراي وضعيتي بسيار مطلوب‌ است (23/2=ISE). در بخش پرسش‌ها، تحليل ضرايب درگيري بدست‌آمده مبيّن توجه اندك هر سه كتاب به مولفه‌هاي دموكراسي است و در بخش تصاوير نيز صرفاً كتاب تعليمات اجتماعي پنجم از عمل‌كردي نيمه‌فعال (91/0=ISE) در زمينه‌ي جلب توجه دانش‌آموزان به مولفه‌هاي دموكراسي برخوردار مي‌باشد. علاوه بر اين نتايج حاصل از آزمون خي‌2 نشان داد كه درمجموع بين سه پايه‌ي تحصيلي مورد بررسي، تفاوت معناداري در توزيع مولفه‌هاي دموكراسي وجود ندارد. امّا ميزان توزيع مولفه‌ها در كل محتوا، به طور معناداري نامتوازن بود.

This study aimed to determine the extent to which democracy components are taken into consideration in the Social Education text-books of the elementary school based on Dewey, Schou, Shariatmadari, Bashirieh and Akhavnkazemi’s viewpoints. For this purpose, first we identified ten components of democracy based on the above mentioned scholars’ viewpoints. Then we considered the paragraphs, pictures and questions in each lesson as the units of analysis. The frequency of unites of analysis, either including the democracy components or not, was counted and analyzed through William Romeyʹs Index of Student Engagement (ISE). In addition, using Chi square test, the frequency of distribution of democracy components in all the selected textbooks as well as the differences between the engagement coefficients (ratios) was obtained. The results revealed that with regard to the democracy components, the Social Education textbook of the third grade had a very weak performance (ISE=0.24), the fourth grade book had a good performance (ISE=1.6), and the fifth grade book had a high performance (ISE=2.23). The questions in Social Education textbooks of all the grades showed very weak performance concerning the democracy components. In regard to pictures, only the fifth grade book had a semiactive performance (ISE=0.91). Moreover, the results of Chi square test showed that no significant difference existed among the grades concerning the distribution of democracy components. Finally, the distribution of the democracy components in the whole content of the books was significantly unbalanced.