اثر تراكم بوته و تاريخ كاشت بر عملكرد و اجزاي عملكرد خلّر (Lathyrus sativus L.) در منطقه بيرجند

Effects of Sowing Date and Plant Density on Yield and Yield Components of Grass Pea (Lathyrus sativus L.) in Birjand Region

خلّر گياهی است كه می‌تواند در تغذيه دام و طيور به عنوان جايگزين مناسب سويا در مناطق خشك و نيمه‌خشك مطرح شود. هدف از مطالعه حاضر، تعيين تراكم و تاريخ كاشت مناسب خلّر در شرايط آب و هوايی بيرجند بود. به اين منظور، آزمايشی در سال زراعی 88- 1387 به صورت فاكتوريل در قالب طرح بلوك‌های كامل تصادفی با 4 تكرار در مزرعه تحقيقاتی دانشكده كشاورزی دانشگاه بيرجند اجرا شد. تيمار‌های مورد آزمايش شامل تاريخ كاشت در سه سطح (15 اسفند، 1 فروردين و 15 فروردين) و تراكم كشت در چهار سطح (30، 40، 50 و 60 بوته در متر‌مربع) بودند. تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، تعداد دانه در بوته، وزن صد دانه، عملكرد دانه، عملكرد بيولوژيك و شاخص برداشت مورد مقايسه قرار گرفتند. نتايج نشان داد كه با تأخير در كاشت، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته، عملكرد دانه و عملكرد بيولوژيك كاهش يافت. بيشترين عملكرد دانه (2524 كيلوگرم در هكتار) در تاريخ كاشت 15 اسفند مشاهده شد. هم‌چنين صفات فوق با افزايش تراكم تا 50 بوته در متر‌مربع روندی افزايشی داشتند. ولی افزايش بيشتر تراكم به 60 بوته در متر‌مربع، كاهش اين صفات را در پی داشت. تعداد دانه در غلاف، وزن صد دانه و شاخص برداشت تحت تأثير تاريخ و تراكم‌های مختلف كاشت قرار نگرفتند. با توجه به شرايط اقليمی حاكم بر منطقه بيرجند، كاشت خلّر در اولين زمان ممكن در انتهای زمستان با تراكم متوسط می‌تواند موجب دستيابی به يك محصول قابل قبول شود.

Grass pea (Lathyrus sativus L.) is a crop which could substitute soybean in poultry ration in arid and semi-arid regions. To investigate the effects of sowing date and plant density on yield and yield components of grass pea, a factorial experiment based on randomized complete blocks design with four replications was conducted at Research Farm of Faculty of Agriculture, University of Birjand in 2008. Treatments included three sowing dates (March 5, March 21 and April 4) and four plant densities (30, 40, 50 and 60 plants per m2). Number of pods per plant, number of seeds per pod, number of seeds per plant, 100-seed weight, seed yield, biological yield and harvest index were measured. Results showed that by delaying the planting date, number of pods per plant, number of seeds per plant, seed yield and biological yield were decreased significantly. Maximum seed yield (2524 kg/ha) was achieved at the early sowing date (5th of March). These traits were increased with increasing plant density up to 50 plants per m2. But, increasing the plant density to 60 plants per m2 caused a decrease of these characteristics. Different planting dates and densities did not show any significant changes in number of seeds per pod, 100-seed weight and harvest index. Based on these results and the fact that Birjand is overwhelmed by an arid climate, planting grass pea at the first possible date at the end of winter with a moderate planting density (50 plants per m2) can lead to a reasonable seed yield.