بررسي قراردادهاي سوآپ نرخ بهره از ديد فقه اماميه

Interest Rate Swap Contracts; a Survey from the Imamiyyah Jurisprudential Viewpoint

امروزه با توسعه نهادهاي مالي و گسترش دامنه تجارت، مديريت ريسك اهميت ويژهاي در مطالعههاي اقتصادي دارد. رويكردها و ابزارهاي متنوعي جهت مديريت و كاهش انواع ريسك پديد آمده است. يكي از ابزارهاي پراستفاده در گستره مديريت ريسك، سوآپ است كه در آن مجموعهاي از جريانهاي نقدي ثابت با مجموعهاي از جريانهاي نقدي شناور مبادله ميشود. قراردادهاي سوآپ نرخ بهره در جايگاه يكي از انواع قراردادهاي سوآپ، نقش مهمي در مديريت و پوشش ريسك نرخ بهره دارد. مقاله پيشرو ضمن معرفي اين ابزار مالي با رويكردي فقهي بهدنبال بررسي امكان استفاده از اين قرارداد از منظر فقه اماميه بوده و امكان انطباق آن با عقدهاي رايج اسلامي را مورد بررسي قرار داده است. در تحقيق پيشرو، امكان انطباق قرارداد پيشگفته با قراردادهاي بيع دين به دين، بيع كالي به كالي و صلح دين به دين مورد بررسي قرار گرفته و امكان استفاده از اين قرارداد در قالب صلح دين به دين مورد تاييد قرار گرفت. در قراردادهاي سوآپ نرخ بهره بهعلت شبهه غرريبودن و ربويبودن آنها اين نتيجه حاصل شد كه قراردادهاي سوآپ نرخِ بهرهِ متعارفِ غرب با اصول قراردادهاي اسلامي و فقه شيعه منطبق نيست و امكان استفاده از اين ابزار در بازارهاي كشور وجود ندارد.

Nowadays, as financial institutions have developed and the scope of trading has extended, risk management has become significantly important in the economic studies, and various approaches and instruments have been developed to manage and reduce the different types of risks. One of widely-used instruments in risk management is swap contract, in which a set of fixed cash flows is exchanged with a set of floating cash flows. Interest rate swap contracts, as a type of swap contracts, play a critical role in managing and hedging the interest rate risk. This article, besides introducing this financial instrument, using a jurisprudential approach, tries to investigate the possibility of using this contract from the viewpoint of Imamiyyah jurisprudence and examines the possibility of its being adapted to the common Islamic contracts. In this study, the possibility of interest rate swap contractsʹ being adapted to "Baiʹal-dain bil dain", "Baʹi al-Kali bil Kali" and "Solh dain bil dain" has been examined and the practicability of their being used in the form of "Solh dain bil dain" has been confirmed. As to the interest rate swap contracts, due to the doubt of their being Gharar and Riba, we concluded that the common interest rate swap contracts in the west are not compatible with the principles of Islamic contracts and Shiʹa jurisprudence, and that we may not use this instrument in the Iranian markets.