تعيين سهم عوامل موثر بر اضافه برداشت منابع آب زيرزميني (مطالعه موردي: شهرستان مرودشت)

Determination of Effective Factors Share on Groundwater Overdraft (Case Study: Marvdasht District)

كمبود آب در ايران يكي از عامل‌هاي اصلي محدودكننده توسعه فعاليت‏هاي اقتصادي به شمار مي‏رود. يكي از چالش‌هاي اصلي در زمينه منابع آب، مديريت ضعيف و بهره‌برداري بي‌رويه از اين منابع است. برداشت‏هاي بدون مجوز از منابع آب زيرزميني و كشت محصولات نامتناسب با شرايط محيطي منجر به تخصيص ناكارا و اتلاف منابع آب بدون توجه به هزينه‌هاي بالاي احداث سدها و سامانه‌هاي پمپاژ آب شده است. در اين پژوهش، براي بررسي عامل‌هاي موثر بر اضافه برداشت منابع آب زير زميني از مدل لوجيت استفاده شده است. به اين منظور، 290 پرسشنامه در 12 آبادي شهرستان مرودشت كه براي انجام فعاليت كشاورزي از آب چاه استفاده مي‌كردند، توزيع و تكميل شد. نتايج نشان داد كه به ترتيب متغيرهاي سطح درآمد و نوع كانال انتقال آب زيرزميني داراي اثر مثبت و متغيرهاي مجوز بهره برداري از منبع آب زيرزميني، كارايي زيربرداري آب، بازده آب، شركت در كلاس‌هاي آموزشي، فاصله مزرعه تا منبع و سطح تحصيلات داراي اثر منفي و معناداري بر متغير اضافه برداشت منابع آب زيرزميني داشته است. اجراي سياست‏هاي حمايتي از جمله ايجاد تسهيلات مناسب براي تجهيز كانال‏ها و سامانه‏هاي آبياري متناسب با شرايط توپوگرافي به منظور بهبود كارايي مزارع و اعمال پرداخت جريمه براي حفر چاه‏هاي غير مجاز به عنوان راهكاري مناسب براي كاهش اضافه برداشت در منطقه پيشنهاد مي‏شود.

Water deficit is one of the main factors limiting the development of economic activities. One of the main problems in the field of water resources is the poor management and excessive use of these resources. Unauthorized withdrawals of groundwater resources and disproportionate cultivation of crops with environmental conditions have been lead to inefficient allocation and waste of water resources without considering the high cost of dams’ construction and pumping systems. In the current study, Logit model was used for the determination of effective factors on groundwater resources overdraft. So, 290 questionnaires from 12 villages of Marvdasht district that used well for agricultural activities were filled. Study results showed that income level and water canal type has positive effect and exploitation license of groundwater resources, sub-vector efficiency, water return, participation in educational classes, farm distance to water resource and education level, respectively has negative and significant effect on groundwater overdraft. Implementation of support policies such as making appropriate facilities for canals equipment and irrigation systems suitable to topographic conditions in order to farm efficiency improvement and impose fines for unauthorized wells as a way to reduce overdraft in the region is suggested.