اثر پيش تيمارهاي مختلف بذر بر ويژگي هاي مورفولوژيك، عملكرد، اجزاي عملكرد و اسانس رازيانه (Foeniculam vulgar Mill.) در شرايط تنش آب

The effects of different seed priming agents on morphological characteristics, yield, yield components and water extract of fennal (Foeniculum vulgar Mill) in water stress condition

تنش آب يكي از عوامل موثر در جلوگيري از جوانه‌زني، استقرار گياهچه و رسيدن به حد مطلوب عملكرد، در گياهان زراعي و دارويي است. روش‌هاي متعددي در به حداقل رسانيدن اثرات سو تنش استفاده مي‌شود. پيش تيمار كردن بذر (پرايمينگ) يكي از روش‌هاي رايج آبگيري براي افزايش كارايي بذر مي‌باشد و از مهم‌ترين انواع آن، اُسمو پرامينگ (قرار گرفتن بذر در محلول‌هاي با فشار اسمزي مختلف) و هورمو پرامينگ (قرار گرفتن تركيبات هورموني روي بذر) است. اين آزمايش به‌منظور بررسي اثر پيش تيمارهاي اسيدساليسيليك (آسپرين)، كلريد پتاسيم و كلريد سديم بر برخي از ويژگي‌هاي مورفولوژيك و نيز بر عملكرد و اجزاي عملكرد گياه رازيانه (Foeniculam vulgar Mill.) در شرايط تنش خشكي در آزمايشگاه و در مزرعه دانشكده كشاورزي دانشگاه شهيد باهنر كرمان در سال زراعي 1390 انجام شد. در آزمايشگاه بذرهاي رازيانه در محلول ساليسيليك اسيد در چهار غلظت (0، 1/0، 5/0 و 1 ميلي مولار)؛ كلريد پتاسيم در چهار سطح (0، 1-، 5/1-،‌2- مگاپاسكال) و كلريد سديم در چهار سطح (0، 1-، ‌5/1-، 2- مگاپاسكال) به مدت 24 ساعت در دماي °C 20 تيمار شدند. آزمايش به‌صورت فاكتوريل در قالب طرح كامل تصادفي در سه تكرار اجرا شد. در بين سطوح اسيد ساليسيليك بكار رفته در آزمايش جوانه‌زني بذور؛ سطح سوم (5/0 ميلي مولار) بالاترين ميانگين سرعت جوانه‌زني، طول ريشه چه و ساقه چه را به خود اختصاص داد. در مقايسه بين سطوح كلريد پتاسيم؛ سطح دوّم يعني 1- مگاپاسكال بيشترين سرعت جوانه‌زني و طول ريشه چه و ساقه چه را داشت. در مقايسه بين سطوح كلريد سديم سطح سوّم (5/1- مگاپاسكال) منجر به ايجاد بيشترين طول ريشه چه و ساقه چه شد . در مزرعه؛ با توجه به نتايج آزمايشگاه، طرحي به‌صورت اسپليت پلات در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با چهار تكرار انجام شد. آبياري در دو سطح تنش آب و بدون تنش، به‌عنوان پلات‌هاي اصلي و انواع پرايمينگ (پيش تيمارهاي پذيرفته شده در آزمايشگاه) در 4 سطح (آب خالص، كلريد سديم با پتانسيل اسمزي 1- مگاپاسكال، كلريد پتاسيم با پتانسيل اسمزي 5/1- مگاپاسكال واسيد ساليسيليك با غلظت5/0 ميلي مولار) پلات‌هاي فرعي را تشكيل دادند. نتايج نشان داد كه اثر تنش آب و اثر پيش تيمارها در مورد صفات تعداد چتر در بوته، تعداد چترك در چتر، عملكرد دانه و عملكرد بيولوژيك رازيانه معني دار شدند، امّا صفات ارتفاع بوته در زمان گلدهي و شاخص برداشت، معني دار نشدند. در مورد وزن هزاردانه، تنها اثر متقابل تنش آب در پرايمينگ معني‌دار شد. تنش آب باعث افزايش درصد اسانس شد؛ اما عملكرد اسانس در تنش آب كاهش يافت.

Water stress is one of the inhibitors in crops and drug crops seed germination and seedling growth. There are different ways to minimize the harmful effects of water stress tensions. Seed priming is one of the popular and efficient techniques for increasing germination efficiency. The most important kind of priming is osmo priming (imbibing seeds in osmotic solutions with different osmotic pressure or potential); and hormo priming (to effect hormone compounds on seeds). This research was conducted to investigate the effects of salicylic acid (Aspirin), K CL, and Na Cl on some morphological aspects, yield, and yield components of fennel (Foenicilum vulgar Mill) in water stress condition in laboratory and on research farm, College of Agriculture, University of Shahid Bahonar, Kerman, Iran in 1390 crop year. In lab; an experiment, as randomized complete block (Factorial design) with 3 replications was conducted. Fennel seeds treated with salicylic acid in 4 levels (0, O.1, 0.5, 1 m. molar concentration); K CL in 4 levels (0,-1, -1.5, -2 M pascal osmotic potential); Na CL in 4 levels (0, -1, -1.5, -2 M Pascal osmotic potential) For 24 hours in 20?C temperature. In salicylic acid treatments, the third level (0/5 m molar) had highest mean germination speed and seedling shoots and root length. In K CL treatments the second level (-1 Mp) had highest germination speed and seedling shoot and root length. In Na CL treatment -1.5 Mp treatment showed highest seedling shoot and root growth. In the farm experiment; the best priming treatments that were obtained in lab; were used and a randomized complete block in split plot design with 4 replications was conducted. Irrigation in 2 levels (no water stress, water stress) was as main plots; and different priming treatments in 4 levels (distilled water as control, Na CL with- 1Mp osmotic potential, K CL with -1.5 Mp osmotic potential, salicylic acid in 0.5 m. molar concentration) were used as subplots. The results showed that water stress and priming treatments, had significant effects on seed yield, biological yield, umbels number/pl, and umbellates number/ umbel in fennel; But plant height and harvest index were not significant. 1000 seed weight was affected by interaction effect of water stress × priming. Water stress increased water extract percent, but decreased total yield water extract.