پديده مرگ مغزي در ترازوي فقه و حقوق

The Phenomenon of Brain Death in Jurisprudence and Law Scale

سابقه و هدف: تقدس حيات انسان و كرامت ذاتي وي و حرمت قتل او در تمامي اديان ابراهيمي مورد تاكيد است. در آموزه وحياني اسلام، قتل يكي از بزرگترين گناهان به شمار مي رود و هيچ كس حق ندارد حيات خود يا فرد ديگري را به ناحق سلب نمايد. پيشرفت دانش پزشكي و توان بالاي نگهداري بيماران و مهارت جراحان و متخصصان در پيوند اعضا و تشخيص سطح هوشياري بيماران موجب شده تا نگهداري از بيماران مرگ مغزي، به عنوان يك مسيله روز در دنياي پزشكي مطرح شود. در اين مطالعه پديده مرگ مغزي از ديدگاه فقه و حقوق مورد بررسي قرار گرفت. مواد و روشها: ديدگاه و فتاواي فقها، علماي معاصر شيعه و حقوق دانان در خصوص مرگ مغزي مورد بررسي قرار گرفت. آيات زيادي در قرآن و روايات فراواني راجع به حق حيات و ممات انسان وجود دارد كه تحقيق و تتبع در اينگونه آيات و روايات از جمله موارد روش دستيابي به يك نتيجه متقن و مستدل بوده است. يافته ها: مرگ عبارت از جدايي و قطع تعلق روح از بدن است. توقف قلب به تنهايي براي استناد به مرگ كافي نيست. ممكن است، پايان دادن به زندگي فردي كه دچار مرگ مغزي شده، در مصاديق قتل نفس قرار گيرد. مرگ مغزي به تنهايي براي قطع عضو كافي نبوده و جايز نيست. در آوردن اعضاي بيمار مرگ مغزي، قبل از مرگ حقيقي او جايز نيست و بعد از مرگ او هم اشكال دارد. كسي كه دچار مرگ مغزي شده و با دستگاه زنده است، جايز نيست دستگاه را از او بردارند و عامل اين كار، قاتل به حساب مي آيد. اذن بيمار مرگ مغزي در اهدا عضو هم مسقط حكم حرمت نيست. نتيجه گيري: نتايج مطالعه نشان داد كه از ديدگاه فقهي، مباشران در قطع خدمات و يا اقدام كنندگان به قطع اعضا بيمار مرگ مغزي كه منجر به مرگ قطعي بيمار مي گردد، مرتكب فعل حرام شده و ضامن خسارات وارده مي باشند. در صورت اذن بيمار و اولياي دم در اهدا عضو، حق قصاص و ديه ساقط و در غير اين صورت، حق قصاص و ديه براي اولياي دم ثابت مي باشد.

BACKGROUND AND OBJECTIVE: It has been emphasized on sanctity of human life and the inherent dignity and sanctity of killing men in all the Abraham religions. In revelation teachings of Islam, murder is considered one of the greatest sins andnobody has right to take his/her own life or the other life. Progress in medical sciences, care facilities for patients,organ transplantation by skilled specialists and surgeons,and recognizing patientʹs consciousness level caused keeping patients with brain deathto be considered as a today issue in medical world. In this study the phenomenon of brain death in jurisprudence and law scale was surveyed. METHODS: The viewpoint and sentences of jurisprudents, contemporary Shia scholars and jurists about brain death was surveyed. There are a lot of verses in Quran and narratives about the right of life and death. Researching for such verses and narratives is a way to achieve a reasonable result. FINDINGS: The death is separation of soul from the body. Cardiac arrest solely is not enough to accept the death. Finishing the life of a person with brain death is deemed as an instance of manslaughter. The brain death solely is not enough for amputation and is not allowed. Removing the organs of a brain dead patient before his/her real death and after his/her death is not permitted. It is not permitted to remove the device from a brain dead patient who is alive with it and a person who does it considered as a killer.Permission of brain dead patient for donation of organcannot also cause the sanctity sentence to be waived. CONCLUSION: Results of this study showedthat from the jurisprudential viewpoint, the agents who ceasing the services and the persons who amputate brain dead patientʹs organ and caused the absolute death of the patient committed the unlawful act and are liable for incurred loss. In case of the permission of patient or next of kin to donor the organs, the right of retribution and blood money are waived, otherwise the right of retribution and blood money is reserved for next of kin.