پديد آورندگان :
آقاجاني، آمنه نويسنده كارشناس ارشد خاكشناسي (بيولوژي خاك) , , بشارتي، حسين نويسنده دانشيار موسسه تحقيقات خاك و آب ,
كليدواژه :
تنش شوري , سويا , كود نيتروژنه , مراحل رشد , مايه تلقيح ريزوبيوم
چكيده فارسي :
مقاومت به شوري در گياهان يك پديده ي چند وجهي است كه عوامل زيادي از جمله ويژگي هاي مورفولوژيك و شرايط فيزيولوژيكي گياه در آن تاثير داشته و كاهش رشد و عملكرد گياه بسته به نوع گياه، سطح شوري و تركيب يوني املاح متغير مي باشد. در شرايط شوري، در لگوم ها، رشد تارهاي كشنده، ترشحات موسيلاژي ريشه، نفوذ باكتري هاي ريزوبيوم در ريشه و تشكيل گره توسط آنها و نهايتاً تثبيت بيولوژيك نيتروژن در گياه كاهش مي يابد. گره بندي گياهان تيره لگومينوز نسبت به رشد آنها از حساسيت بيشتري برخوردار است، لذا با شناخت مراحل حساس تر رشد گياه به شوري و اعمال مديريت مناسب مي توان صدمات شوري بر گياه را كاهش داد، از سوي ديگر استفاده بي رويه و غير اصولي كودهاي شيميايي از جمله كودهاي نيتروژني در اراضي شور باعث تشديد اثر شوري بر گياه مي گردد. استفاده از باكتري هاي همزيست با گياهان لگوم به عنوان يكي از راه كارهاي كاهش مصرف كودهاي نيتروژني مطرح بوده و در اراضي شور، ضمن تامين نيتروژن مورد نياز گياه، شوري ناشي از مصرف كودهاي نيتروژني را نيز منتفي مي سازد. تحقيق حاضر با هدف بررسي تاثير شوري بر رشد و تثبيت بيولوژيكي نيتروژن در همزيستي سويا – ريزوبيوم و جايگزيني بخشي از كودهاي نيتروژني با مايه تلقيح هاي ريزوبيومي و كاهش اثرات سو ناشي از مصرف كودهاي نيتروژني در شرايط تنش شوري بر روي دو رقم سويا در گلخانه انجام گرفت. آزمايش گلخانه اي كشت سويا در قالب طرح بلوك هاي كاملاً تصادفي و به صورت فاكتوريل در سه تكرار انجام شد. فاكتورها شامل: فاكتور رقم در 2 سطح (M7 , L90 )، فاكتور شوري در 4 سطح (آب آبياري منطقه با شوري 53/0 دسي زيمنس بر متر، آب هايي با شوري هاي 5/2، 5/4، 5/6 دسي زيمنس بر متر از منبع كلرورسديم)، فاكتور كودي در 3 سطح (بدون كود نيتروژني و باكتري، با كود نيتروژني به مقدار 150 كيلوگرم در هكتار و تلقيح با باكتري همزيست)، فاكتور مرحله زماني در 5 سطح (يك ماه بعد از كشت، گلدهي، تشكيل غلاف، تشكيل دانه، پر شدن دانه) بودند. گياهان در 5 مرحله زماني (يك ماه پس از كشت، گلدهي، تشكيل غلاف، تشكيل دانه و پر شدن دانه) برداشت شدند و در هر مرحله زماني وزن خشك اندام هوايي، ريشه و گره، تعداد گره، غلظت نيتروژن، نيتروژن جذب شده، موثر بودن همزيستي اندازه گيري شدند. به منظور تحليل آماري داده ها از نرم افزار MSTAT-C و براي مقايسه ميانگين شاخص هاي آماري مورد نظر از آزمون چند دامنه اي دانكن استفاده گرديد. در مورد تمام شاخص-هاي اندازه گيري شده، غير از غلظت نيتروژن و مقدار نيتروژن جذب شده، رقم M7 نسبت به رقم L90 برتري داشت و تفاوت آنها معني دار بود، افزايش شوري باعث كاهش معني دار شاخص هاي اندازه گيري شده در هر دو رقم گرديد. اثر متقابل شوري و كود نيتروژني نشان داد كه در شرايط بدون تنش شوري (آب آبياري منطقه با شوري 53/0 دسي زيمنس برمتر) مصرف كود نيتروژني باعث رشد بهتر گياه و افزايش وزن خشك اندام هوايي شد. شاخص هاي وزن خشك اندام هوايي، وزن خشك ريشه، نيتروژن جذب شده، وزن خشك و تعداد گره، داراي كمترين مقدار در مرحله يك ماه پس از كشت و بيشترين مقدار در مرحله پر شدن دانه بودند؛ شاخص غلظت نيتروژن داراي بيشترين مقدار در مرحله گلدهي و كمترين مقدار در مرحله يك ماه پس از كشت بودند. شاخص هاي موثر بودن همزيستي داراي بيشترين مقدار در مرحله گلدهي و كمترين مقدار در مرحله پر شدن دانه بود. تلقيح باكتري نسبت به شاهد تلقيح نشده در تمام مراحل رشد و در تمام سطوح شوري وزن خشك بشتري را توليد نمود و تفاوت دو تيمار باكتري و شاهد فقط در آخرين سطح شوري و در مراحل تشكيل دانه و پرشدن دانه معني دار نبود.
چكيده لاتين :
In legume crops, the growth of root, its mucilage production, rhizobia penetration into roots, nodulation and finally biological nitrogen fixation decrease in saline condition. The nodule formation stage is very sensitive to salinity compared with plant growth. By recognizing susceptible stages and decreasing soil salinity, it is possible to decrease the adverse effects of salinity on plant. The aims of the present study were to detect the effects of salinity on nitrogen fixation and growth of two soybean cultivars using rhizobium–soybean symbiotic system as an alternative for nitrogen fertilizer. A factorial pot experiment with a randomized complete block design and three replications was carried out and treatments were soybean cultivars (M7 and L90), salinity levels of irrigation water (0.53, 2.5, 4.5, and 6.5 dS/m), levels of nitrogen fertilizer (0 and 150 kg N/ha and inoculation with Bradyrhizobium) and growth stages (one month after sowing, flowering, pod formation, seed formation, and grain filling). The plants were harvested at five different growth stages and in each stage shoot and root dry weights, numbers of nodules, concentrations of N in plant, and effectiveness of symbiosis were measured. The data obtained were statistically analyzed using MSTATC software and comparison of means was made by Dunkan multiple ranges test. In all measured growth indices, except nitrogen concentration and N uptake, the M7 cultivar was superior to L90 cultivar. Salinity decreased all measured growth indices. The highest and the lowest growth indices of soybean including shoot and root dry weights, numbers of nodules, and dry weight of nodule were measured at vegetative (one month after sowing) and grain filling stages, respectively. The symbiotic effectiveness (SE) was highest at flowering stage and lowest at grain filling stage.
