معرفت كشفي در نهج‌البلاغه

Intuitive Knowledge in Nahj al-Balagha

معرفت مجموعه آگاهي‌هاي آدمي است كه همواره متعلق به امري غير از خود است؛ جز در يك مورد، يعني معرفت‌هاي عرفاني كه وراي حيث التفاتي‌اند؛ معرفت‌هاي آدمي يا حسي‌اند و يا مفهومي؛ اما دسته‌اي از معارف وجود دارند كه از آنها مي‌توان با عنوان معرفت‌هاي كشفي ياد كرد كه بدون توجه به حيث التفاتي و بدون داشتن مصداقي در درون و بيرون، تحقق مي‌يابند كه همان معرفت‌هاي عرفاني‌اند. در اين مقاله سعي شده است كمّ و كيف معرفت كشفي، اعم از معرفت التفاتي و غيرالتفاتي (هو هويّت) در نهج‌البلاغه بررسي شود. بر اساس نهج‌البلاغه معرفت كشفي از راه‌هاي معمول عقلاني و حسي به دست نمي‌آيد، بلكه از راه عروض احوال عرفاني و تامل حاصل از نيايش به دست مي‌آيد و معروض اين احوال واجد نوع خاصي از آگاهي مي‌شود كه پيش از آن سابقه نداشته است؛ براي مثال شخص در اين فرايند آگاهي خاصي به امور غيبي پيدا مي‌كند كه قبلا هيچ سابقه‌اي از آن نداشته است؛ مانند آگاهي خاص به احوال آدميان.