بررسي تحليلي عبارت «مَنْ عَشِقَ فَكَتَمَ وَ عَفَّ فَمَاتَ فَهُوَ شَهيدٌ» بر اساس متون عربي و فارسي

The Analysis of A Hadith Based on Persian and Arabic Texts

در متون ادبي، عرفاني و اخلاقي ادبيات فارسي و عربي، براي تبيين عشق مجازي گاه به عبارت «مَنْ عَشِقَ فَكَتَمَ وَ عَفَّ فَمَاتَ فَهُوَ شَهِيدٌ» كه با نام «حديث عشق» نام‌بردار شده است، استناد مي‌شود. نخستين بار، ابن‌داود در الزهره، از اين عبارت منسوب به پيامبر در تفسير عشق عُذري ياد مي‌كند، اما از ديرباز، حديث‌شناسان آن را از احاديث موضوع دانسته‌اند. با وجود اين، حديث عشق به دليل محتوايش و با وجود مخالفت ناقدان به‌ويژه حنابله و با ورود به ساحت عرفان اسلامي به حيات خود ادامه داد. در اين جستار، ضمن بررسي پيشينه و دليل اصلي روايت حديث عشق، صحت و سقم آن به عنوان حديثي منسوب به پيامبر، علت و نحوه كاربرد آن در متون عرفاني، انعكاس آن در متون ادبي عربي و فارسي، ارتباط عشق مجازي با عفت، جهاد با نفس و شهادت و پيوند كتمان با عشق تبيين خواهد شد.