بررسي فيتوشيميايي اسانس بذر گياه Heracleum pastinasifolium C. Koch در ارتفاعات مختلف ارسباران

Essential oil composition of Heracleum pastinasifolium C. Koch. seed in different altitudes of Arasbaran region

جنس Heracleum از تيره چتريان داراي بيش از 70 گونه مي‌باشد و معروف‌ترين گونه آن H. persicum به نام گلپر و به‌عنوان ادويه مورد استفاده قرار مي‌گيرد. اين جنس در ايران، آناتولي، ماوراي قفقاز و عراق رويش دارد. به‌طور كلي 10 گونه از اين جنس در ايران رويش دارد كه 4 گونه آن بومي مي‌باشد. هدف از اين مطالعه بررسي كمي وكيفي اسانس بذر گونه انحصاري (H. pastinasifolium گلپر برگ شقاقلي) در ارتفاعات مختلف است. اين گياه از منطقه ارسباران و از سه ارتفاع 1500 متر 1700 متر و 1900 متري جمع‌آوري گرديد و با روش تقطير با آب اسانس‌گيري شد. براي شناسايي تركيب‌هاي اسانس از دستگاه‌هاي گاز كروماتوگرافي (GC) و گاز كروماتوگراف متصل به طيف‌سنج جرمي (GC/MS) استفاده گرديد. بازده اسانس در ارتفاع 1500 متري 14/2 درصد، ارتفاع1700 متري 52/2 درصد و در ارتفاع 1900 متري 93/2 درصد گزارش گرديد. مهم‌ترين تركيب‌هاي تشكيل‌دهنده اسانس‌ها در بذر به‌ترتيب در ارتفاعات 1500، 1700 و 1900 متري اكتيل‌استات (Octyl acetate) (6/73، 3/75، 6/76 درصد)، هگزيل بوتيرات (8/7، 2/9 و 6/9 درصد) و اكتانول (1/4، 8/4 و 6/5 درصد)بود. براساس نتايج حاصل از بازده اسانس، با افزايش ارتفاع ميزان اسانس افزايش يافته است. همچنين ميزان تركيب‌هاي اصلي اسانس نيز با افزايش ارتفاع افزايش يافته‌اند.

Heracleum belongs to Apiaceae family with more than 70 species "Golpar" is the common aromatic herbs which is growing in Anatolia, Transcaucasia, Iraq and Just has 4 endemic species in Iran, which has been used as a flavoring medicine herbs in many Iranian food products. In this study to investigate of Heracleum pastinacifolium essential oil composition, the plant seeds were collected from different altitudes of Arasbaran (1500, 1700 and 1900 m). Essential oils were obtained by hydro distillation (Clevenger apparatus) and analyzed by GC and GC/MS. Results showed that in 1900m not only the yield oils, but also the main oil constituents such as octyl acetate (76.6%), hexyl butyrate (9.6%) and octanol (5.6%( were increased respectively, and so there is direct correlation between height region and the quality and yield essential oil.