مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - تحليل عاملي تاييدي راهي به سوي دستيابي به روايي سازه

چكيده فارسي :

مقاله‌اي با عنوان: همساني دروني و تحليل عاملي تاييدي مقياس تاب‌آوري كانر -ديويدسون در دانشجويان دختر پرستاري در مجله ايراني آموزش در علوم پزشكي. 1393; 14 (10) :859-851 به چاپ رسيده است(1). با توجه به اهميت نقد در پژوهش‌هاي علمي و اين كه همه مطالعات داراي نقاط قوت و ضعف هستند لازم است در ابتدا به نقطه قوت مقاله اشاره نمود. از نقاط قوت اين مقاله مي‌توان به ارايه پرسشنامه‌اي كاربردي در مطالعات مربوط به تاب‌آوري اشاره كرد. عمده ترين انتقادات مربوط به مقاله درباره اصول تحليل عاملي اكتشافي و تاييدي است كه در زير به آن اشاره مي‌شود: 1- بايد توجه داشت كه در تحليل عاملي، ارزش ويژه (Eigen Value) مشخص مي‌كند كه چه مقدار از واريانس كل به وسيله يك عامل تبيين مي‌شود و هر چه مقدار ويژه عامل بيش‌تر باشد، مقدار بيش‌تري از واريانس توسط آن عامل تبيين مي‌شود در اين مقاله به ارزش ويژه يا ميزان واريانس متغير تاب‌آوري، اشاره نشده است(1). 2- آزمودن راه حل‌هاي چرخشي (Rotated Solution) و غير چرخشي در تحليل عاملي اكتشافي به منظور تصميم‌گيري در مورد عامل‌ها مي‌باشد و مبحثي مهم در تحليل عاملي است اما نويسندگان محترم در مقاله خود به اين موضوع نپرداخته‌اند و مشخص نيست آيا از روش مولفه‌هاي اصلي (Component Matrixa) و چرخش واريماكس (Varimax) استفاده يا روش ديگري به كار برده اند(1). 3- يكي از بازده‌هاي نهايي تحليل عاملي، ماتريس عاملي ناميده مي‌شود. بار عاملي را مي‌توان ضرايب همبستگي (Correlation coefficient) بين عامل و متغير دانست بارهاي عاملي كم‌تر از 3/0 را مي‌توان ناديده گرفت كه در اين مقاله گويه‌هاي 5 و 8 به دليل بار عاملي كم‌تر از 3/0 حذف شده‌اند اما براي ساير سوالات بار عاملي ذكر نشده است(1). 4- ماركلند (Markland)، جورسكاك و سوربوم (J?reskog and S?rbom ) و گيفن و همكاران (Gefen) معيارهاي پيشنهادي براي برازش يا ميزان انطباق مدل ذكر كرده‌اند (4،2،3)(مثلاً: درجه آزادي((Degree of Freedom، مقادير آماره‌ معيارهاي ميزان انطباق (Goodness of Fit Index)، تعديل يافته برازندگي(Adjusted Goodness of Fit Index)، شاخص برازندگي نرم شده(Normed-fit index)، ريشه دوم برآورد خطاي تقريب(Root Mean Square Residual)، شاخص نرم نشده برازش (Non-Normed Fit Index)، شاخص تاكر – لويز(Tucker-Lewis Index)، شاخص برازش تطبيقي(Comparative Fit Index)، و ريشه دوم ميانگين مجذورات پس مانده‌هاي استاندارد شده (Root Mean Square Error of Approximation) كه در اين پژوهش به مقادير از آنها اشاره نشده است. 5- نويسنده محترم در متن مقاله ذكر كرده‌اند:"در پژوهش حاضر شاخص مذكور برابر با 24/1 بود و اين نشان‌دهنده برازندگي مطلوب و قابل قبول مدل است" اما در حالي كه در چكيده ذكر شده:" پس از اين اصلاح، شاخص‌هاي مدل ساختارعاملي تك بعدي به خوبي برازش شدند" اما در متن مقاله در هيچ جا به شاخص‌هاي Modification Index اشاره نشده است(1). 6- در مقاله ذكر شده" نتايج به دست آمده نشان‌دهنده برازش مقياس مورد مطالعه در حد مطلوب است و روايي هم زمان مقياس را تاييد مي‌كند" دو نكته بايد اشاره كرد اولاً هيچ معياري براي حد مطلوب بودن ذكر نشده است و ديگر اين كه تحليل عاملي تاييدي راهي براي دستيابي به روايي سازه است و روايي سازه با روايي هم‌زمان متفاوت است، بنابراين برازش مدل نشانگر روايي سازه است نه هم‌زمان. علاوه بر نكاتي كه درباره تحليل عاملي در بالا به آن اشاره شد برخي از موارد ديگر نيز وجود دارد كه به اختصار به آن پرداخته مي‌شود: - در خصوص حجم نمونه بايد اشاره شود كه بر اساس جدول كرجسي و مورگان براي جامعه 1000 نفري بايد نمونه‌اي به حجم 278 نفر در نظر گرفت در حالي كه در مقاله ذكر شده" جامعه آماري آن كليه دانشجويان دختر پرستاري مقطع كارشناسي دانشگاه‌هاي دولتي شهر كرمانشاه و همدان در سال تحصيلي 93-1392 به تعداد 1000 نفر بودند. از جامعه آماري مورد اشاره بر اساس جدول مورگان با اطمينان 95/0 و از طريق نمونه‌برداري خوشه‌اي چند مرحله‌اي تعداد 500 دانشجوي پرستاري با رعايت ملاحظات اخلاقي به عنوان شركت كننده در پژوهش انتخاب شدند." به عبارت ديگر از 1000 نفر، تعداد 500 نفر به عنوان نمونه انتخاب شده‌اند كه اين تعداد با جدول مورگان هم‌خواني ندارد علاوه بر اين نويسنده ذكر نكرده است كه آيا پرسشنامه بازگشت داده نشده يا ناقص وجود داشته و اين كه در نهايت چه تعداد پرسشنامه تجزيه و تحليل شدند. -در مقاله ذكر شده " اگرچه ميزان پايايي اين ابزار در حد بالايي نبود اما ويژگي‌هاي ديگر آن مانند تعداد پايين سوالات آن از مزيت‌هاي مهم اين ابزار است."تقريبادر هيچ متن علمي ذكر نشده كه تعداد كم سوالات نشان‌دهنده مزيت است. - عنوان مقاله" همساني دروني و تحليل عاملي تاييدي مقياس تاب‌آوري كانر -ديويدسون در دانشجويان دختر پرستاري" مي‌باشد اما در قسمت چكيده يا در قسمت روش، نويسنده به توضيح پرسشنامه‌هاي رضايت از زندگي،خودكارآمدي عمومي و پرخاشگري پرداخته علاوه بر اين در جداول 1و 3 به بررسي متغيرهاي مذكور پرداخته درحالي كه ارتباطي با عنوان مقاله ندارد.