رسالت روشنفكر و نزاع سنت و تجدد در رمان نفرين زمين

رمان نفرين زمين داستان نزاع تجدد با سنت و روشنفكر با حكومت و سند شكست روشنفكر و سنت است.آل‌احمد اين رمان را براي ايفاي رسالت روشنفكري كه براي خود قايل بود، نوشته است. وي در اين رمان به بهانه نقد اصلاحات ارضي، با تجدد و دين‌سازي در برخي محافل فكري و سياسي، و با اقتصاد بورژوايي مخالفت مي‌كند. بدين جهت رمان در برخي قسمت‌ها به يك بيانيه سياسي تبديل مي‌شود. گاهي نيز واقعيت‌ها مغفول مي‌مانند چنان كه گويي نويسنده نمي‌خواهد آن‌ها را ببيند. در نتيجه نظريات و تيوري هاي اجتماعي او تعميم نمي‌يابند. در اين نوشته درصدديم كه رسالت روشنفكر و مفهوم تجدد را از ديدگاه او بررسي كنيم و تيوري اجتماعي او را با برخي مدل‌هاي معروفِ تبيين در علوم اجتماعي، تطبيق دهيم و ضمن اشاره به تقابل سنت و تجدد كه در رمان مطرح شده است، طرح جامعه مطلوب او را ترسيم كنيم. حاصل اين بررسي اين است كه تيوري اجتماعي وي فقط با يك مدل قابل تطبيق نيست بلكه براي تبيين آن بايد از چند مدل استفاده كرد؛ تمام نظريات او صايب و قابل دفاع نيستند و برخي ضعف‌هايي دارند؛ او بيش از اين كه قصد تيوري‌پردازي و ارايه راه حل داشته باشد، به حكم التزامِ رسالت روشنفكري با وضع موجود مخالفت مي‌كند.