وضعيت حقوقي ـ اجتماعي جامعه ايرانيان مقيم عثماني در سده هاي 14-11ق.

چكيده سابقه اقامت ايرانيان در قلمرو عثماني به آغاز تاسيس دولت عثماني در قرن هشتم هجري / چهارده ميلادي باز مي‌گردد. پس از جنگ‌هاي عثماني با صفويان كه منجر به الحاق ممالك عربي به امپراتوري عثماني شد، بر شمار ايرانياني كه براي زيارت به عتبات در عراق و حجاز مي‌رفتند افزوده شد. از اوايل قرن هجدهم ميلادي و در پي فروكش كردن جنگ‌هاي خونين ايران و عثماني، راه تجاري ايران و اروپا از طريق عثماني كه نزديك به دو قرن بسته بود گشوده شد و به اين ترتيب غالب بازرگانان ايراني براي واردات و صادرات كالا به جاي راه‌هاي خليج‌فارس و روسيه از آسياي صغير استفاده مي‌كردند. در نتيجه رونق اين راه تجاري، تعدادي از بازرگانان ايراني كه نقش واسطه بين ايران و اروپا را داشتند در قلمرو عثماني مقيم شدند. در دوره صفويه كه روابط ايران و عثماني خصمانه و بر محوريت جنگ و صلح استوار بود، وضعيت ايرانيان مقيم عثماني هم بازتابي از شرايط موجود تلقي مي‌شد. در دوره قاجاريه كه از شدت خصومت‌ها كاسته شد و روابط ايران و عثماني بر پايه تعامل ـ تقابل قرار گرفت، بالاخص با انعقاد معاهده اول ارزروم كه طبق آن ايران رسماً در سلك ممالك دارالاسلام قرار گرفت، حقوق ايران به عنوان كشوري اسلامي به شكلي نيمه رسمي پذيرفته شد. اين شرايط جديد بر وضيعت اجتماعي ايرانيان ساكن عثماني و سلوك حكام عثماني با ايشان تاثير اساسي داشت.از محتواي انبوه اسناد موجود چنين برمي‌آيد كه ايرانيان در قلمرو عثماني با مسايل گوناگوني مواجه بودند. اين نوشتار بر آن است تا با استناد به اسناد عثماني و ايراني، ضمن تحليل سياست دولت عثماني در قبال اين مسايل، به بررسي تاثير روابط خارجي ايران و عثماني بر جامعه ايرانيان مقيم استانبول بپردازد.