مروري بر متون رفتار اطلاع‌يابي در ايران

A Review on Information Seeking Behaviour Literature in Iran

نوشتار حاضر به‌منظور ارايه تصويري روشن، علمي، و واقعي از وضعيت رفتار اطلاع‌يابي در ايران با رويكردي تحليلي و كيفي در دو بخشِ متون منتشر‌شده در باب مباحث و بنيان‌هاي نظري و پژوهش‌هاي انجام‌شده در حوزه رفتار اطلاع‌يابي در ايران را بررسي كرده‌ است. بر اين اساس، كليه متون چاپي اعم از كتاب‌ها، مقالات، پايان‌نامه‌ها و طرح‌هاي پژوهشي كه در حوزه رفتار اطلاع‌يابي در ايران چاپ و انتشار يافته و در پيشبرد اين حوزه موثر واقع شده‌اند، مورد مطالعه قرار گرفته ‌است. بررسي‌ها مبين آن است كه طي 17 سالي كه از طرح بحث رفتار اطلاع‌يابي در ايران مي‌گذرد، روند روبه رشدي، هم از لحاظ كيفي و هم از لحاظ كمي در انتشار منابع به چشم مي‌خورد. كمتر از 4 درصد از متون منتشر‌شده در حوزه رفتار اطلاع‌يابي ترجمه شده‌اند. عمده منابع اين حوزه در قالب پژوهش به بررسي رفتار اطلاع‌يابي افراد پرداخته‌اند. در بيشترين پژوهش‌هاي انجام‌يافته (در حدود 34 درصد كل پژوهش‌ها)، رفتار اطلاع‌يابي اعضا هييت علمي مورد مطالعه قرار گرفته‌ است. پس از آن رفتار اطلاع‌يابي دانشجويان (در حدود 17 درصد) و سپس پژوهشگران (در حدود 14 درصد) بررسي شده ‌است. كمترين ميزان توجه به سنجش رفتار اطلاع‌يابي عامه مردم، از جمله مراجعان و اعضا كتابخانه‌هاي عمومي صورت گرفته‌ است. بررسي‌ها بيانگر آن است كه بيشترين پژوهش‌هاي رفتار اطلاع‌يابي در دانشگاه‌هاي آزاد اسلامي به‌ويژه واحد علوم و تحقيقات تهران و واحد علوم و تحقيقات اهواز انجام شده‌ است. بر اساس تحليل صورت ‌گرفته، بيشترين مقالات به‌ترتيب در «فصلنامه مطالعات ملي كتابداري و اطلاع‌رساني» (فصلنامه كتاب سابق)، «فصلنامه پردازش و مديريت اطلاعات» و «فصلنامه كتابداري و اطلاع‌رساني» منتشر شده‌اند. اين حوزه مورد توجه كتابداران و تا حدودي متخصصان رشته‌هاي كشاورزي، علوم ارتباطات اجتماعي، برنامه‌ريزي درسي و مديريت دولتي قرار گرفته ‌است.

This article reviews the condition of information seeking behavior in Iran with analytical and qualitative approaches to exhibit a clear, scientific, and real condition of it. Published literature has been reviewed both in theoretical bases and accomplished researches. Therefore, all published literature including books, articles, theses, and research plans that has been released and distributed in Iran and were effective in this domain, has been studied. Reviews showed that the information seeking behavior has had a developing trend in quality and quantity from the last seventeen years of its emerging in Iran. Lower than %4 of published literature has been translated. Most resources have studied the information seeking behavior in research form. Scholars’ information seeking behavior has been done in most researches (about %34 of all researches). Then students’ information seeking behavior (about %17) and researchers’ information seeking behavior (about %14) has been done. The least attention has been about examination of public’s information seeking behavior and public library members. Reviews show that most researches have been in science and research units of Azad University in Tehran and Ahvaz. According to accomplished analysis, most articles have been published in National Studies of Librarianship and Information Quarterly (previously Faslname Ketab), Processing and Management of Information Quarterly, and Librarianship and Information Quarterly, respectively. This domain has been focused by librarians and somewhat by specialists of agricultural, social communication sciences, course planning, and government management fields