تحليل ويژگي‌هاي عقلاني برهان جهان‌شناختي

An Analysis of Rational Virtues of Cosmological Argument

اهميت پرسش از هستي خدا و تاثيرات گسترده آن در كليت زندگي انسان، باعث تلاش فيلسوفان و متكلمان براي ارايه برهاني عقلاني در اين خصوص شده است كه براهين متنوعي چون برهان‌هاي وجودي، فطرت، حدوث، حركت، نظم، اخلاقي، و جهان‌شناختي از اين جمله‌اند و از قرون گذشته تاكنون با تعابير و تفاسير گوناگوني ارايه شده و مي‌شوند. در اين ميان، برهان جهان‌شناختي، از جهات چندي داراي اهميت است كه باعث مهم‌ترشدن آن و تقربش به نوعي برهان عقلاني و جهان‌شمول شده است: 1. در سنت فلسفي غربي و اسلامي، اين برهان در مقايسه با ديگر براهين، از جانب فيلسوفان و متكلمان بيش‌تري مورد استفاده واقع شده و تنوع بيش‌تري از تقريرها را به خود اختصاص داده است؛ 2. اين برهان داراي خصوصيات مشترك ديني، كلامي، و فلسفي است، لذا اكثر متكلمين با استفاده از روش‌هاي فلسفي و كلامي آن را به‌كار برده‌اند؛ 3. اين برهان از فهم عقلاني نسبتاً عمومي آغاز كرده و اصول واقعيت هستي و عليت و وابستگي علت به معلول را محور استدلال خود قرار داده، كه آن با تعابير گوناگون براي اكثريت مردم قابل فهم است؛ 4. در اين برهان از وجود معلول و وابستگي آن، وجود علت كه در نهايت خداست، استفاده شده، يعني سير عقلاني از معلول به علت، كه محور روش استدلالي اين برهان است بسيار مناسب‌تر از سير از علت به معلول است؛ 5. عدم وابستگي اين برهان به براهين ديگر، در حالي كه برخي از آن‌ها، چون برهان نظم، حركت، و حدوث صرفاً با پذيرش برخي از مقدمات اين برهان قابل استفاده هستند؛ 6. استفاده از حداقل اصول، چون پذيرش واقعيت و اصل عليت براي اثبات خدا و يگانگي او در اين برهان؛ 7. مطابقت محتوا و مفاد اين برهان، يعني وابستگي و نيازمندي موجودات در اين جهان و حاكميت اصل عليت با واقعيت‌هاي خارجي در تحليل عقلاني. در اين مقاله ضمن نگاهي كوتاه به اهميت برخي تقريرهاي برهان در سنت فلسفي غرب و اسلام، تلاش مي‌شود ويژگي‌هاي عقلاني آن در موارد مذكور بررسي و تحليل شوند.

The significance of contemplation in the existence of God and its extensive effects in human life has caused philosophers and the ologiansto try to offer some rational arguments in this regard. This has led to the development of different arguments, including ontological, innate, creation, motion, design, moral, and cosmological ones which have all received different interpretations throughout history. Among these rational arguments, cosmological argument seems to be more important due to the following reasons: a) Cosmological argument, in comparison to other ones, has been used by more philosophers and theologians in both Islamic and Western traditions; b) It has a lot in common with philosophy, theology, and religion; therefore, many theologians have taken philosophical and theological approaches to its application; c) It is rooted in a relatively common rational understanding and based on some principles like actual existence, causation, and dependency of effect on cause;d) It demonstrates the existence of cause, namely God, by demonstrating the existence of effect;a method more appropriate than the one that proves the existence of effect through the existence of cause; e)It is independent of other arguments; f) It uses the least number of principles to prove the existence of God; and g) It corresponds with external facts. This paper seeks to shed light on some of its explanations and rational virtues in Islamic and Western philosophies.