نقدي بر نظريه «كامل شدن نفس، علت جدايي از بدن»

A Critique of the Theory of “Perfection of the Soulis the Reason of Its Separation from the Body”

مرگ براي موجودات زنده همچون حيوانات و انسان‌ها با جداشدن نفس از بدن مادي تحقق مي‌يابد. در اين حالت بدن از كار و فعاليت باز مي‌ماند و به تدريج فاسد مي‌شود. روشن است كه نفس حيواني بعد از جدايي از بدن بقا ندارد و آن نيز از بين مي‌رود. اما نفس انسان با توجه به تجرد ذاتي كه دارد به بقاي خود ادامه مي‌دهد، در اين دنيا زندگي برزخي دارد و در قيامت به حيات جاودانه دست مي‌يابد. حال سوال مهم و اساسي اين است كه مرگ چگونه و چرا اتفاق مي‌افتد؟ در واقع، براي نفس چه اتفاقي مي‌افتد كه از بدن جدا مي‌شود؟ آيا نفس براي رسيدن به تكامل و بي‌نيازي از بدن از آن جدا مي‌شود يا چون بدن توانِ همراهي با نفس را ندارد، نفس مجبور به جدايي از آن مي‌گردد؟ نظر مشهور بين انديشمندان ديدگاه دوم است، در حالي كه ملاصدرا و پيروانش برآن‌اند كه نفس پس از سير تكامل خود ديگر به بدن نياز ندارد، از اين رو از بدن جدا مي‌شود. در اين جستار برآنيم تا به نقد ديدگاه ملاصدرا بپردازيم و سوالاتي را مطرح كنيم كه به نظر مي‌رسد با ديدگاه صدرا نتوان به آن‌ها پاسخ داد.

Death of organisms such as animals and human beings is realized with the separation of the soul from the physical body. In this state, the body stops working and gradually becomes corrupted. It is clear that the animal soul after its separation from the body, dose not survive and disappears. But the human soul due to its essential immateriality continues its survival. It has an intermediate life in this world and an eternal life in the resurrection. However, the main question is how and why death occurs? In fact, what happens to the soul that it becomes separated from the body? Is it because of its evolution and becomes self-sufficient, or because the body can not accompany the soul and is being forced to separate? The second view is famous one among scholars, while Mulla Sadra and his followers believe that the reason of the separation of the soul from the body is its perfection and self-sufficient. In this article we want to criticize the view of Mulla Sadra and ask questions that it seems they cannot be answered in his view. Key words: Death, Soul, Body, Mulla Sadra, Relationship of the soul and body.