تاثيرپذيري زمان شروع و ضريب رواناب از شدت بارندگي و رطوبت پيشين خاك در پلات‌هاي آزمايشگاهي

Affectability of runoff threshold and coefficient from rainfall intensity and antecedent soil moisture content in laboratorial erosion plots

شدت بارندگي، رطوبت پيشين خاك و تندي شيب از مهم‌ترين عوامل فيزيكي-اقليمي هستند كه اثر يك‌جانبه و متقابل آن‌ها كنترل‌كننده پاسخ هيدرولوژيكي آبخيز به رويداد بارندگي است. پژوهش حاضر با هدف بررسي اثرات يك‌جانبه و متقابل شدت بارندگي و رطوبت پيشين خاك بر زمان شروع وضريب رواناب در خاك مراتع ييلاقي دامنه هاي شمالي البرز با بافت شني لومي و در شرايط آزمايشگاهي در چهار سطح شدت بارندگي و پنج سطح رطوبت پيشين خاك انجام شد. نتايج نشان داد كه ضرايب همبستگي شدت بارندگي و رطوبت پيشين خاك با زمان شروع رواناب به‌ترتيب با مقادير 709/0- و 628/0- و با ضريب رواناب با مقادير 517/0 و 804/0 در سطح 01/0 معني‌دار بود. بر طبق نتايج پژوهش حاضر اثر متقابل معني‌دار بين شدت بارندگي و رطوبت پيشين خاك بر زمان شروع رواناب از نوع هم‌زدايي تاييد شد. تفكيك سطوح تيمارها وجود نقاط عطف معني‌دار در زمان شروع و ضريب رواناب را به‌ترتيب در شدت‌هاي بارندگي حدود 40 و 60 ميلي‌متر بر ساعت و در زمان شروع رواناب در حد فاصل سطوح رطوبت خاك 12 تا 19 درصد تاييد كرد.

Rainfall intensity, antecedent soil moisture condition and slope steepness are among the main important physico-climatic factors whose individual or interactive effects determine the hydrological response of a watershed to a rainfall event. The present research was conducted to study the individual and interactive effects of rainfall intensity and antecedent soil moisture contents on runoff threshold and coefficient under laboratory conditions in four rainfall intensities of 30, 50, 70 and 90 mm h-1 and five antecedent soil moisture contents of 12, 19, 29, 36 and 44 volumetric percent in sandy-loam soils taken from a summer rangeland in the Alborz Mountains, Northern Iran. The results showed the significant correlation (p < 0.01) between rainfall intensity and antecedent soil moisture, and runoff threshold with correlation coefficients of -0.709 and -0.628 and runoff coefficient of 0.517 and 0.804, respectively. The significant antagonistic interaction between rainfall intensity and antecedent soil moisture content on runoff threshold was confirmed. Separation of treatment levels also confirmed the existence of significant turning points in runoff threshold and coefficient at the rainfall intensities about 40 and 60 mm h-1, respectively, and in the runoff threshold at the antecedent soil moisture content between 12 and 19 volumetric percent.