عملكرد و مزيت نسبي كشت مخلوط آفتابگردان (Helianthus annuus L.) در الگوهاي مختلف با سويا (max (L.) Merrill Glycine) و ذرت (L. Zea mays) در شرايط تبريز

Yield and relative advantage of sunflower (Helianthus annuus L.) intercropping under different patterns with soybean (Glycine max L. Merrill) and corn (Zea mays L.) in Tabriz condition

به منظور بررسي عملكرد و مزيت كشت آفتابگردان (Helianthus annuus L.) به صورت مخلوط دو و سه گونه اي با سويا (max (L.) Merrill Glycine) و ذرت (L. Zea mays) آزمايشي در مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه تبريز در سال زراعي 90-1389 در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با شش تيمار و سه تكرار به اجرا درآمد. تيمارها شامل كشت هاي مخلوط جايگزيني به صورت كشت دو گونه اي شامل آفتابگردان- ذرت با نسبت 3:3 و آفتابگردان-سويا با نسبت 4:3 و كشت سه گونه اي آفتابگردان- سويا - ذرت با نسبت 3:4:3 و آفتابگردان- سويا- ذرت - سويا با نسبت 4:3:4:3، كشت مخلوط افزايشي آفتابگردان و سويا با نسبت 20:100 و كشت خالص آفتابگردان بودند. نتايج نشان داد كه اختلاف معني داري براي ارتفاع بوته، شاخص كلروفيل، وزن صد دانه و عملكرد بيولوژيك آفتابگردان بين كشت خالص و كشت هاي مخلوط وجود نداشت. تعداد برگ در بوته آفتابگردان به طور معني داري تحت تاثير الگوي كاشت قرار گرفت و در تيمارهاي كشت مخلوط بيشتر از كشت خالص آفتابگردان بود. قطر طبق، تعداد دانه در طبق، عملكرد دانه و شاخص برداشت آفتابگردان در كشت مخلوط دو گونه اي آفتابگردان- ذرت كمتر از كشت خالص و ساير تيمار هاي كشت مخلوط بود. كشت مخلوط دو گونه اي آفتابگردان- سويا عملكرد دانه و شاخص برداشت بيشتري نسبت به كشت مخلوط سه گونه اي آفتابگردان- سويا - ذرت داشت. بيشترين و كمترين مقدار نسبت برابري زمين (LER) به ترتيب از كشت مخلوط افزايشي آفتابگردان و سويا (37/1) و مخلوط جايگزيني آفتابگردان- ذرت (87/0) به دست آمد. كشت مخلوط سه گونه اي آفتابگردان- سويا- ذرت - سويا LER بيشتري (01/1) نسبت به كشت مخلوط آفتابگردان- سويا - ذرت (94/0) داشت. نتايج اين مطالعه نشان داد كه استفاده از سه گياه زراعي در كشت مخلوط باعث افزايش عملكرد و نسبت برابري زمين شد، لذا با اجراي آن مي توان باعث پايداري اكوسيستم زراعي گرديد.

In order to evaluate the yield and advantage of two- and three-species intercropping of sunflower (Helianthus annuus L.) with soybean (Glycine max L. Merrill) and corn (Zea mays L.), an experiment was conducted at the Research Farm of Faculty of Agriculture, Tabriz University during growing season 2010-2011. The experiment was arranged based on a randomized complete block design with 6 treatments and three replications. Treatments were included , replacement intercropping including two-species intercropping of sunflower with corn in ratio of 3:3, sunflower and soybean in ratio of 3:4, three-species intercropping of sunflower -soybean– corn at ratio of 3:4:3, three-species intercropping of sunflower- soybean-corn-soybean at ratio of 4:3:4:3, respectively; and additive intercropping of sunflower with soybean in ratios of 100: 20 and sunflower pure stand. Results indicated that there were not significant differences for plant height, chlorophyll content, seed weight and biological yield of sunflower between pure stand and intercropping. The sunflower leaf number was affected significantly by planting pattern and intercropping treatments had greater leaf number than its pure stand. The head diameter, number of seeds per head, seed yield and harvest index of sunflower in intercropping of sunflower-maize were lower than them in pure stand and other intercropping treatments. The two-species intercropping of sunflower-soybean had higher grain yield and harvest index than three-species intercropping of sunflower-soybean-corn. The highest and lowest values of land equivalent ratio (LER) were obtained in additive intercropping of sunflower–soybean (1.37) and replacement corn-sunflower (0.87). The three-species intercropping of sunflower-soybean-corn-soybean had greater LER (1.01) than intercropping of sunflower-soybean-corn (0.94). Using three crops in intercropping increased in yield and also would improve sustainability in agro-ecosystem.