بررسي ميزان مشاركت روستاييان در جابه جايي سكونتگاه هاي روستايي نمونه مورد مطالعه: روستاهاي جابه جا شده جنوب استان كرمان

Investigation of Rural Participation in Relocation of Rural Settlements Case Study: Relocated villages in south Kerman province in Iran

در بيشتر برنامه هاي بازسازي پس از سانحه، سياست جابه جايي كل يا بخشي از سكونتگاه به‌عنوان راه حلي مناسب از لحاظ فني براي كاهش خطر و ايمني از پديده هايي چون زلزله، سيل، رانش زمين و غيره مورد ملاحظه قرار مي گيرد. بررسي تجارب مختلف حاكي از آن است كه به علت فقدان قوانين و دستورالعمل هاي مربوط به چگونگي مداخله در سكونتگاه هاي روستايي و از سويي نبود تعريفي فراگير از مفاهيم درجاسازي و جابه جايي در سياست-هاي مداخله اي، ابهام در كاربرد اين رويكردها و همچنين عدم مشاركت روستاييان در فرايند بازسازي روستاي جديد، پيامدهاي جابه جايي به گونه اي بوده كه عموماً بازماندگاني كه جابه جا شده اند از جابه جايي رضايت نداشته‌اند و جابه جايي، اغلب به از دست دادن خوداتكايي روستاييان و حس تعلق به مكان و در مواردي به خالي از سكنه ماندن واحد هاي احداثي در روستاي جديد منجر شده است. در بررسي ادبيات نظري مفهوم مشاركت، تكيه گاه مفهومي هر يك از صاحب نظران از اين مفهوم تا حدي متفاوت است. اين مقاله در يك جمع بندي كلي مشاركت را چنين تعريف مي نمايد: مشاركت فرايندي است مبتني بر خرد جمعي و دانش بومي و فعاليتي است آگاهانه و داوطلبانه كه با شركت افراد ذينفع در همه ابعاد تصميم گيري، برنامه ريزي، اجرا، نظارت و ارزيابي با هدف توانمندسازي آن‌ها همراه با كارايي بالاتر انجام مي گيرد. اين پژوهش به‌منظور تبيين مفهوم ارايه شده از مشاركت روستاييان در فرايند جابه‌جايي و بازسازي سكونتگاه هاي روستايي انجام شده است. از آنجا كه حجم جامعه آماري مورد مطالعه روستاهاي جابه جا شده جنوب استان كرمان 16روستا با 538 واحد احداثي مي باشد و امكان مطالعه همه آن‌ها به‌دليل محدوديت پژوهش ممكن نبود، سعي گرديد با استفاده از فن‌آوري دقيق آماري، نمونه اي از اين حجم انتخاب گردد تا بتوان نتايج به‌دست آمده از آن‌را با ضريب اطمينان قابل قبولي به كل جامعه آماري تعميم داد. براي رسيدن به اين منظور ‌بر‌اساس روش نمونه گيري تصادفي 4 روستا از 16 روستاي جابه جا شده در استان كرمان انتخاب شدند و با استفاده از رابطه كوكران تعداد 150 واحد احداثي به روش نمونه گيري تصادفي ساده مورد پيمايش قرار گرفته اند. يافته‌ها حاكي از وجود رابطه اي مستقيم بين مشاركت روستاييان و اسكان ايشان در روستاي جديد در سطوح تصميم گيري براي جابه‌جايي، مكان يابي، طراحي، ساخت و نظارت بر اجراي روستاي جديد است. از طرفي ميزان فاصله روستاي جديد از روستاي قديم با تعداد واحدهاي خالي از سكنه، ارتباطي مستقيم و ميزان خدمات ارايه شده در روستاي جديد با تعداد واحدهاي خالي از سكنه در روستاي جديد، ارتباطي معكوس دارند.

In most post-disaster reconstruction programs, the policy of relocation of some parts or the whole settlement area is technically considered as a suitable solution for the risk reduction and safety against some phenomena such as earthquake, flood, landslide, etc. Studying different experiences reveals that due to the lack of rules and guidelines on how to intervene in rural settlements and also lack of a comprehensive definition of the concepts of in-situ reconstruction and relocation in intervention policies, ambiguity in the application of these approaches and lack of participation of the rural people in new village reconstruction process is such that the relocated survivors are generally not satisfied with relocation and it has often led to the loss of rural peopleʹs self-reliance and their loss of place attachment and in some cases, the constructed units in the new village are left unsettled. The theoretical literature study shows that the experts define the concept of participation somehow differently. Overall, the definition of participation in the present paper is based on collective wisdom and indigenous knowledge and it is a conscious and voluntary activity which is accomplished by participation of the beneficiaries in all aspects of decision-making, planning, implementation, monitoring and evaluation with the aim of empowering them by higher efficiency. This research seeks to illustrate the concept of rural peopleʹs participation in the process of relocation and reconstruction of rural settlements. Since the total study population was 16 villages relocated in south of Kerman province with 538 constructed units and all of which were not possible to be studied due to the study limitation, it was attempted to select a sample out of the population using exact statistical technology to over generalize the obtained results to the whole population with a logical reliability. Accordingly, using the random sampling, 4 out of 16 relocated villages in Kerman Province were selected and by using Cochran relation, 150 constructed units were surveyed via simple random sampling. The findings suggest that there is a direct relationship between participation of the rural people and their settlement in the new village in decision-makings on relocation, location selection, design, construction and monitoring the construction of the new village. Meanwhile, there is a direct relationship between the distance of the new village from the old one with vacant units. Further, there is a reverse relationship between the provided services in the new village and the number of vacant units in the new village.