معرفت‌شناسي ايمان ديني در نهج‌البلاغه و تفسير الميزان

The Epistemology of Religious Faith in Nahj-ol-balagha and Tafsir ul mizan

ايمان موضوعي پرسابقه در كلام و‌انديشه ديني است، كه قدمتي به تاريخ اديان دارد. از آن‌جا كه پيروان هر ديني خود را مومن مي خوانند، رستگاري و سعادت را در سايه ايمان مي يابند. امروزه، سخن از ايمان در مباحث معرفت‌شناختي جايگاه خود را دارد و با نگاه ويژه اي بدان پرداخته مي شود؛ از اين‌رو دانشمندان معاصر به‌دنبال تحليل ماهيت ايمان، به تعريف ايمان، سنخ، متعلق، آثار ايمان و تعيين رابطه آن با عقل، عمل و ... پرداخته‌اند. تعيين دقيق ماهيت ايمان ديني مي‌تواند نقش آن را در تشكيل معرفت ديني نشان دهد. در اين پژوهش با تكيه بر نهج‌البلاغه، ديدگاه اميرالمومنين علي(ع) را درباره مولفه هاي ياد شده، تحليل كرده و ديدگاه علامه طباطبايي در تفسير الميزان را با آن مقايسه نموده ايم. به نظر مي‌رسد، بسياري از نقطه‌نظرهاي علمي ايشان بر قرآن و نهج‌البلاغه مبتني است. البته علامه طباطبايي در ارايه ديدگاه‌هاي خود، نگاه علمي ‌و فلسفي اش را با بسط و گسترش بيشتري ارايه مي دهد. از نتايج به‌دست آمده اين است كه ايمان از سنخ و نوع باور است؛ اما باوري كه در قلب انسان چنان جاي گرفته كه باعث مي‌شود مومن به لوازم آن التزام عملي پيدا كند.

Faith is a precedent topic in Islamic and Christian theology and thought which dates back to the whole history of religions. When the followers of every religion call themselves faithful, they feel salvation and happiness. The debate of faith has its own important place in epistemological discussions nowadays and is paid particular attention. Therefore, contemporary scholars have tried to analyze the nature or essence of faith and its category, introduced faith, and showed its effects and elucidated its relation with wisdom, action, etc. In the present study, we compare the above themes in the viewpoint of Imam Ali (A.S.) in Nahj- ol-balagha and Allameh Tabataba’i in Tafsir ul mizan. It seems that many of Allameh’s viewpoints are based on the holy Quran and Nahj-ol-balagha. He, of course, expands his philosophical and scientific views in expressing his perspective. The results of the study show that faith is of belief type; however, it is a belief so firmly placed in one’s heart that leads the faithful to be practically committed to it.